آیا رضایت نامه دستی اعتبار دارد؟ + شرایط اعتبار این نوع رضایت نامه

رضایت نامه از نظر لغوی به معنای نوشته‌ای است که در آن، کسی رضایت و خشنودی خود را از کار یا رفتار شخص دیگری اعلام می‌کند. رضایت نامه در اصطلاح حقوقی به سند لازم لاجرایی گفته می‌شود که رضایت دهنده به واسطه امضای آن اراده خودش در خصوص انجام برخی اعمال حقوقی را اعلام خواهد کرد. همچنین رضایت نامه می‌تواند به منظور سلب مسئولیت حقوقی و کیفری از اشخاص نیز تنظیم شود. در برخی موارد نیز دارنده حق به واسطه تنظیم و امضای رضایت نامه، تمام یا برخی از حقوق قانونی خود را به شخص دیگری واگذار کند. این نوشته می‌تواند به صورت رسمی یا غیر رسمی تنظیم شود. رضایت نامه در صورتی رسمی است که توسط دفاتر اسناد رسمی یا ماموران صلاحیت دار قانونی صادر شده باشد. رضایت نامه دستی نیز به رضایت نامه‌ای می‌گویند که توسط رضایت دهنده امضا می‌شود اما در دفاتر اسناد رسمی به ثبت نمی‌رسد.

در ادامه این نوشته، موضوع رضایت نامه غیر رسمی و همچنین نحوه تنظیم مفاد آن را بررسی می‌کنیم.

رضایت نامه دستی چیست؟

سند در اصطلاح قانون مدنی به معنای هر نوشته قابل استنادی است که دارای مهر، امضا یا اثر انگشت باشد. مطابق با ماده 1287 قانون مدنی، سند رسمی به سندی گفته می‌شود که توسط مراجع زیر صادر شده باشد:

1. دفتر اسناد و املاک؛
2. دفاتر اسناد رسمی؛
3. ماموران قانونی در حدود صلاحیت آن‌ها.

رضایت نامه دستی، یک سند عادی است زیرا توسط مراجع مذکور در بالا صادر نمی‌شود. البته رضایت نامه دستی که توسط رضایت دهنده امضا شده نیز یک سند عادی معتبر و قابل استناد است.

آیا رضایت نامه دستی اعتبار دارد؟

در ابتدا باید بگوییم که رضایت نامه‌ها با توجه به موضوع آن‌ها در انواع مختلفی تنظیم می‌شوند. قانونگذار، تنظیم رسمی برخی از رضایت نامه‌ها را الزامی کرده است. از طرف دیگر، برخی از رضایت نامه‌ها حتی اگر به صورت دستی و غیر رسمی تنظیم شوند نیز از اعتبار قانونی برخوردار می‌شوند. بنابراین می‌توان گفت که اعتبار رضایت نامه دستی به موضوع و نوع این سند بستگی دارد. برای مثال، رضایت نامه پدر برای خارج شدن فرزندان از مرز در صورتی معتبر است که به صورت رسمی تنظیم شده باشد. از طرف دیگر رضایت نامه‌ای که بیمارستان پیش از جراحی از فرد تحت درمان می‌گیرد، با اینکه یک رضایت نامه غیر رسمی است از اعتبار قانونی برخوردار می‌شود.

شرایط اعتبار رضایت نامه دستی

رضایت نامه، سندی است که بر اعلام رضایت و اراده رضایت دهنده دلالت می‌کند. به همین دلیل این سند در صورتی معتبر است که رضایت دهنده آن را با اختیار و اراده خودش امضا کرده باشد. به عبارت دیگر، رضایت دهنده در هنگام امضای رضایت نامه باید از مفاد آن اطلاع پیدا کند و همچنین داشتن قصد اجرای مفاد این سند در هنگام امضای آن الزامی است. یعنی رضایت دهنده در هنگام امضای این سند باید قصد اجرای مفاد آن را داشته باشد.

با توجه به مطالب فوق می‌توان گفت؛ رضایت نامه دستی در صورتی معتبر است که رضایت دهنده آن را با اختیار و اراده خود امضا کرده باشد. در غیر این صورت باطل، نامعتبر و غیر قابل استناد خواهد بود.

از دیگر شرایط اعتبار و صحت رضایت نامه دستی ، مشروع و قانونی بودن موضوع آن است. همچنین مفاد رضایت نامه نباید با اخلاق حسنه و نظم عمومی جامعه مغایرت داشته باشد. رضایت نامه‌ای که موضوع آن غیر قانونی، نامشروع یا مغایر با نظم عمومی جامعه و اخلاق حسنه است، باطل و بلا اثر خواهد بود.

برای مثال، به قتل رساندن یک شخص، یک کار غیر قانونی و نامشروع است. به همین دلیل هیچ شخصی به واسطه امضای رضایت نامه نمی‌تواند به شخص دیگری اجازه بدهد تا او را به قتل برساند. چنین رضایت نامه‌ای، باطل و غیر قابل استناد است و باعث سلب مسئولیت کیفری از قاتل نمی‌شود.

انواع رضایت نامه

همانگونه که در مطالب قبلی این نوشته نیز گفتیم، رضایت نامه‌ها با توجه به موضوع آن‌ها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. رضایت نامه‌ها انواع مختلفی دارند زیرا هر امر قانونی و مشروعی می‌تواند موضوع این اسناد باشد. به صورت کلی‌ می‌توان گفت که مهم‌‌ترین و رایج‌ترین انواع رضایت نامه‌، عبارت هستند از:

1. رضایت نامه مالی؛
2. رضایت نامه غیر مالی؛
3. رضایت نامه شوهر به همسر خود بابت تغییر اقامتگاه او؛
4. رضایت نامه دریافت غرامت فوت و اعطا وجوه استحقاقی تامین آتیه؛
5. رضایت نامه پدر برای خارج شدن فرزندان از مرز؛
6. نمونه رضایت نامه شوهر برای خارج شدن همسر از مرز؛
7. رضایت نامه پیشروی ملک همسایه مجاور؛
8. رضایت نامه در خصوص رضایت شاکی در پرونده‌های حقوقی و کیفری؛
9. رضایت نامه برای چک مفقودی و گم شده؛
10. رضایت نامه دستی تصادف.

بررسی اعتبار یا عدم اعتبار انواع رضایت نامه دستی

در مطالب قبلی این نوشته گفتیم که برخی از انواع رضایت نامه‌ها می‌توانند به صورت غیر رسمی تنظیم شوند و به این نکته نیز اشاره کردیم که تنظیم رسمی برخی رضایت‌ نامه‌ها الزامی است. در ادامه اعتبار یا عدم اعتبار مهمترین انواع رضایت نامه دستی (یا غیر رسمی) را بررسی می‌کنیم.

رضایت نامه دستی مالی

این نوع از رضایت نامه به منظور سلب یا واگذاری یک حق مالی تنظیم می‌شود. به عبارت دیگر، رضایت دهنده به واسطه تنظیم و امضای رضایت نامه می‌تواند حق مالی خود را ساقط یا به شخص دیگری واگذار کند. رضایت نامه مالی در صورتی نزد مراجع قضایی قابل استناد است که در دفاتر اسناد رسمی یا توسط ماموران صلاحیت دار قانونی تنظیم شده باشد. بنابراین می‌توان گفت، رضایت نامه مالی که به صورت دستی تنظیم شده است از اعتبار قانونی برخوردار نمی‌شود. رضایت نامه دریافت غرامت فوت و اعطاء وجوه استحقاقی به بازماندگان کارگر متوفی، رضایت نامه پیشروی ملک همسایه مجاور، رضایت نامه چک مفقودی و گم شده و همچنین رضایت نامه‌ه‎ای که مجنی علیه به منظور بخشش دیه امضا کرده، از جمله رضایت نامه‌های مالی هستند که باید به صورت رسمی تنظیم شوند.

رضایت نامه دستی غیر مالی

این نوع از رضایت نامه‌ها به منظور واگذاری حقوق غیر مالی اشخاص تنظیم می‌شوند. رضایت نامه‌ شوهر به همسر خود بابت تغییر اقامتگاه او، رضایت نامه پدر برای خارج شدن فرزندان از مرز، رضایت نامه زوج برای خارج شدن زوجه از مرز و رضایت نامه شاکی در پایان دادن به دعاوی کیفری و اختلافات حقوقی، از جمله رضایت نامه‌های غیر مالی هستند. در صورتی که رضایت نامه‌های مالی به صورت دستی تنظیم شده باشند، باعث افزایش اعتبار آن‌ها خواهد شد.

نکته مهم

باید به این نکته توجه داشته باشیم، رضایت نامه‌های غیر مالی در صورتی جزء اسناد رسمی هستند که توسط دفاتر اسناد رسمی یا مامورین صلاحیت دار قانونی امضا شده باشند. برای مثال، قاضی دادگاه، یک مامور صلاحیت دار قانونی است. به همین دلیل، اگر رضایت نامه شاکی توسط قاضی دادگاه امضا شده باشد، از اسناد رسمی محسوب می‌شود.

آیا تنظیم این سند به صورت معوض، معتبر است؟

تعیین عوض در رضایت نامه دستی به این معنا است که رضایت دهنده، حق مالی یا غیر مالی خود را در ازای دریافت عوض، ساقط یا واگذار کرده باشد. برای مثال، عابر پیاده‌ای با ماشین او تصادف کرده و آسیب دیده و مقصر راننده است. در این مثال، عابر پیاده می‌تواند حق خود مبنی بر مطالبه دیه از راننده را به واسطه تنظیم رضایت نامه و در عوض تعیین یک مبلغ از خود ساقط کند. مانند اینکه عابر پیاده در رضایت نامه قید می‌کند که در ازای دریافت 10 میلیون تومان، حق خود مبنی بر دریافت دیه از راننده مقصر را ساقط می‌کند. بنابراین می‌توان گفت که رضایت نامه می‌تواند به صورت معوض نیز تنظیم شود.

خوب است بدانید

رضایت نامه در صورتی معتبر و قابل استناد است که مطابق با شرایط و ضوابط قانونی تنظیم شده باشد. به همین دلیل، بهتر است که رضایت دهنده پیش از تنظیم و امضای این سند با کارشناسان حقوقی مشورت کند. گروه حقوقی رکلا با ارائه خدمات تنظیم قرارداد و مشاوره حقوقی تلفنی به رضایت دهنده امکان می‌دهد که رضایت نامه مالی یا غیر مالی خود را به صورت اختصاصی و با مشورت و نظارت کارشناسان حقوقی این گروه تنظیم کند.