فرسودگی شغلی پرستاران و راهکارهای پیشگیری و کنترل آن

فرسودگی شغلی معضلی است که افزایش آن موجب ایجاد خلل در بسیاری از مشاغل و نگرانی کارفرمایان گردیده است. از عوارض شایع آن می‌توان به کاهش بازدهی، کارآیی و بروز بیماری‌های جسمی و روانی در فرد شاغل اشاره کرد. هیچ شاغلی از این تهدید در امان نیست، مخصوصا در مشاغلی که با پزشکی و زیر شاخه‌های آن مرتبط هستند. پرستاری یکی از مشاغلی است که همیشه و حتی قبل از شیوع کرونا در معرض این مشکل قرار داشته است. به عبارتی دیگر، پرستاران با تحمل فشارهای ناشی از کار، به شدت در برابر خطرات و عوارض جانبی فرسودگی شغلی تهدید می‌شوند. بیشترین عارضه فرسودگی شغلی پرستاران برای مجموعه و سیستم درمانی، افت کیفیت مراقبت از بیمار و کاهش عملکرد مثبت ایشان است.

در این مطلب قصد داریم تا ضمن تبیین مفهوم فرسودگی شغلی پرستاران ، به علائم فرسودگی شغلی در پرستاران، عوامل مرتبط با آن، فرسودگی شغلی کادر درمان و پرستاران در ایران همزمان با شیوع کرونا، عوارض جانبی این معضل بر پرستاران و راهکارهایی برای پیشگیری و کنترل این اختلال کاری بپردازیم.

پیشنهاد چند مقاله مرتبط پیش از شروع بحث

اگر در حرفه پرستاری مشغول به فعالیت هستید، پیشنهاد می‌کنیم مقالاتی که در ادامه معرفی می‌کنیم را نیز مطالعه کنید. آگاهی از مفاهیم و اطلاعات شرح داده شده در این مقالات، برای شما بسیار کاربردی خواهد بود.

1. مقاله قرارداد استخدام پرستار را هر پرستاری باید مطالعه کند. مطالعه این قرارداد به شما کمک می‌کند که با شرایط بهتر و با آگاهی بیشتری قراردادهای کاری خود را امضا کنید.
2. اگر اغلب ناراحتی شما از شرایط کاریتان مربوط به حقوق و مزایایی است که دریافت می‌کنید، با مطالعه حقوق کارشناس پرستاری از حقوق و مزایای قانونی خود مطلع خواهید شد. به همین دلیل مطالعه این مقاله را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
3. و در آخر اگر در جست و جوی علائم فرسودگی شغلی هستید، روی لینک بزنید و این مقاله را مطالعه کنید.

منظور از فرسودگی شغلی پرستاران چیست؟

به طور کلی فرسودگی شغلی به مرور زمان و بر اثر عوامل مختلف در فرد شاغل اتفاق می‌افتد و ناشی از خستگی تدریجی است که با استراحت و مرخصی یک یا چند روزه هم از بین نمی‌رود. فرسودگی شغلی به خستگی و تنشی گفته می‌شود که در طول دوران کاری بر اثر مشکلات و فشارهای مختلف مشخص شده و به تدریج به جسم و روان فرد، آسیب‌های جدی وارد کرده است تا جایی که شخص در خود، توان ادامه فعالیت و کارآیی مثبت و سازنده را مشاهده نمی‌کند. این معضل امکان دارد در مشاغل زیادی رخ دهد اما بیشترین تهدید را جامعه پزشکی و مخصوصا جامعه پرستاری دریافت می‌کنند. در واقع پرستاران در طول دوران کاری خود با فشارها و تنش‌های مختلفی مواجه هستند که فرسودگی شغلی کارکنان یکی از موارد ذکر شده است.

این معضل، بعد از شیوع بیماری کرونا در قشر پرستاران شدت بیشتری گرفت و تعداد بالایی از پرستاران به افسردگی و انزوای ناشی از فرسودگی شغلی مبتلا گشتند و حتی تعداد زیادی به دلیل فشارها و استرس‌های همه جانبه، خواهان استعفا و کناره‌گیری از این شغل شدند.

عوامل مرتبط با فرسودگی شغلی در پرستاران و کادر درمان

در اکثر نقاط دنیا، از پرستاری به عنوان شغلی سخت یاد می‌کنند. شخصی که علاقمند به دنبال کردن این حرفه است، باید احتمال بدهد که پس از مدتی به این فرسودگی مبتلا خواهد شد. از عواملی که به فرسودگی شغلی در پرستاری مربوط می‌شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. سختی و فشار کاری حاد؛
2. عدم دریافت حقوق مکفی و متناسب با حجم و نوع وظایف؛
3. عدم دریافت تشویقی و پاداش؛
4. شیفت کاری شب؛
5. مشاهده مرگ و میر در بین بیماران؛
6. عدم قدردانی کارفرما و مدیران از زحمات ایشان؛
7. حجم بالای وظایف و ساعات کاری؛
8. روبرو شدن با بیماران سخت‌ علاج یا لاعلاج؛
9. نداشتن زمان کافی جهت تمدد ذهن و اعصاب؛
10. انتقال و جا به جایی بین بخش‌های مختلف بیمارستان و مواجهه با بیماران مختلف.

علائم فرسودگی شغلی در پرستاران شامل چه مواردی است؟

هر پرستاری ممکن است حس فرسودگی در کار را تجربه کند. به همین دلیل است که توصیه می‌شود پرستاران در صورت بروز کوچکترین علائمی، علاوه بر درمان خود، نسبت به کنترل و جلوگیری از پیشروی بیشتر آن اقدام کنند. علائم فرسودگی شغلی در پرستاری به صورت مختصر شامل موارد زیر است:

1. افسردگی؛
2. استرس بیش از حد؛
3. حس پوچی و هدفمند نبودن برای آن مجموعه کاری؛
4. نداشتن رشد و پیشرفت کاری؛
5. احساس عدم لیاقت و شایستگی در کار؛
6. خشونت کلامی و رفتاری نسبت به دریافت‌ کنندگان خدمات درمانی؛
7. تندخویی نسبت به همکاران؛
8. انزوا و گوشه‌ گیری؛
9. ایجاد حوادث برای بیمار؛
10. شانه خالی کردن از زیر بار وظایف تعریف شده.

موارد فوق‌ الذکر ممکن است شماری از علائم تاثیرگذار بر این معضل باشند و احتمال دارد دایره این نشانه‌ها از موارد بالا نیز فراتر برود.

فرسودگی شغلی پرستاران در ایران همزمان با شیوع کرونا

متاسفانه همزمان با شیوع پاندمی کرونا در سراسر دنیا، چالش‌های جدیدی در زمینه فرسودگی کاری برای قشر پرستار ایجاد شد. فرسودگی شغلی پرستاران در ایران نیز پدیده‌ای اجتناب‌ ناپذیر بود. به حدی که آمار ابتلا به افسردگی، دلسرد شدن، ترک کار و خودکشی در میان پرستاران به شدت افزایش یافت. آن‌ها با شروع هر روز کاری، باید بار روانی زیادی را تحمل می‌کردند و نگرانی و استرس‌های ناشی از ابتلای خودشان به کووید 19 نیز بر فشارهای موجود می‌افزود. از طرف دیگر، حس دلسوزی و همدردی که آن‌ها نسبت به کلیه بیماران و به ویژه بیماران کرونایی داشتند، باعث ایجاد مشکلات و تنش‌های روانی و روان‌ شناختی بیشتری شد.

عوارض جانبی فرسودگی شغلی بر پرستاران

به طور کلی عوامل زیادی دست به دست هم می‌دهند و تحلیل رفتگی و فشارهایی را در انجام فعالیت شغلی بر پرستار وارد می‌کنند. این نوع فشار که به تدریج اتفاق می‌افتد، به مرور زمان عوارض جانبی خود را در زندگی و فعالیت کاری و شخصی پرستار نشان می‌دهد. از رایج‌ترین و مهمترین عوارض می‌توان به کم خوابی و بی‌خوابی اشاره کرد که تاثیر به سزایی در افت عملکرد و کاهش کارآیی پرستار خواهد داشت. عوارض دیگر این مشکل همچون افت کیفیت خدمات مورد ارائه توسط پرستار به بیمار، با تاخیر حاضر شدن در مجموعه درمانی، رفتار غیر حرفه‌ای با بیماران، درگیری با همکاران یا حتی در بعضی مواقع مدیران و از بین رفتن تدریجی تعهد کاری است. دیگر تاثیرات جانبی این معضل بر زندگی شخصی پرستار، بروز افسردگی، کاهش ارتباطات دوستانه، به وجود آمدن مشکلات خانوادگی یا زناشویی و در بعضی مواقع، روی آوردن به اعتیاد است.

راهکارهایی برای پیشگیری و درمان فرسودگی شغلی پرستاران و کادر درمان

تمام مطالبی که در بالا ذکر شد، به عوامل مرتبط با فرسودگی شغلی در پرستاران ، علائم و عوارض ناشی از بروز آن اشاره داشت. در اینجا شماری از راهکارها مورد بررسی قرار می‌گیرند که مدیران و کارفرمایان مجموعه درمانی باید برای پیشگیری و درمان فرسودگی شغلی اتخاذ کنند. شماری از راه‌ حل‌های موثر برای رفع این مشکل به شرح زیر هستند:

1. مدیران و روسای بیمارستان‌ها باید ترتیبی اتخاذ کنند تا شمار نیروهای درمانی استخدامی را افزایش دهند تا بدین صورت ضمن افزایش کیفیت ارائه خدمات درمانی به بیماران، از ساعات کار بالا و در نتیجه خستگی و فرسودگی نیروهای درمانی خود مخصوصا در دوران همه‌گیری بیماری کرونا جلوگیری کنند.
2. کاهش استرس و تنش در بین پرستاران و کادر درمان از طریق ایجاد امنیت شغلی و دادن تشویقی و افزایش حقوق و مزایا توسط مدیران از دیگر راه‌ حل‌های موثر به شمار می‌رود.
3. مدیر مجموعه درمانی با ایجاد ثبات کاری در بین پرسنل و سعی در کاهش جا به جایی پرستار بین بخش‌های مختلف از استرس و فشارهای بیشتر جلوگیری می‌کند.
4. افزایش منابع و امکانات ضروری و با کیفیت مخصوصا تجهیزات پیشگیری و مقابله با کرونا از دیگر راهکارهای جلوگیری از ایجاد تنش در بین کادر درمان محسوب می‌شود.
5. مدیران کادر درمان با برگزاری کلاس‌های آموزشی جدید و سمینارهای مفید جهت به روز کردن اطلاعات و دانش پرسنل خود، ایجاد روابطی صمیمانه و مبتنی بر احترام بین پرسنل و تقدیر ویژه از مجموعه کادر درمان خود در مناسبت‌هایی همچون روز پزشک و روز پرستار، تاثیر بسزایی در جلوگیری از فرسایش شغلی در بین این گروه شغلی دارند.

توصیه ما

در عصر حاضر و با پیدایش چالش‌های ناشی از مشکلات کاری، معضل فرسایش شغلی نه تنها قشر پرستاران، بلکه تمامی مشاغل را تهدید می‌کند. برای این منظور ضرورت دارد که هر دو گروه کارگر و کارفرما قبل از شروع کار و جهت ایجاد و حفظ امنیت شغلی طرفین، تدابیری اتخاذ کنند تا در ادامه همکاری دچار بحران‌های ثانویه نشوند. بنابراین لزوم امضای قرارداد مابین پرستار و کارفرمای ایشان بیش از پیش ضرورت دارد و طرفین باید ضمن آگاهی از این موضوع، نسبت به امضا و ثبت قرارداد اقدام کنند.

مجموعه حقوقی رکلا علاوه بر ارائه خدمات مشاوره تلفنی حقوقی به منظور پاسخ به کلیه سوالات و ابهامات حقوقی شاغلین و صاحبان کسب و کار، برای تنظیم قراردادهای اختصاصی حقوقی برای فعالین کسب و کارهای مختلف نیز آماده است. به منظور ثبت درخواست تنظیم قرارداد اختصاصی ، روی لینک بزنید و درخواستتان را ثبت کنید.