عقد ودیعه لازم است یا جایز ؟! + بررسی عقد ودیعه در حقوق ایران و در فقه و قانون مدنی

قانون مدنی عقودی را برای روابط میان اشخاص مختلف پیش بینی می‌کند و برای تعداد مشخصی از آن‌ عقود نیز تعاریفی بیان کرده است. به همین دلیل است که اصطلاحا بیان می‌شود که این دسته از عقود، از انواع عقد معین هستند. عقد ودیعه نیز از جمله عقود معینی است که قانون به تعریف آن می‌پردازد. در این عقد، رابطه‌ای میان اشخاص مختلف شکل می‌گیرد که به واسطه آن، یک شخص مال خود را به منظور نگهداری به شخص قابل اعتماد دیگری می‌سپارد. قرارداد ودیعه از عقود پرکاربرد در نظام حقوقی ما است.

بنابراین، محتوای عقد ودیعه در حقوق ایران ، یک توافق به منظور نگهداری و مراقبت از اموال اشخاص است که براساس تعریف قانون مدنی، به رایگان و به صورت مجانی انجام می‌شود. برای مثال؛ احتمالا بارها پیش آمده است که اموال گرانبهای خود را نزد اشخاصی مانند پدر یا مادر خود بگذارید و از آن‌ها بخواهید که از اموال با ارزش شما نگهداری کنند.

این رابطه و این شیوه از توافق، در واقع همان عقد ودیعه است که میان اشخاص مختلف تنظیم خواهد شد. همانطور که مشاهده می‌کنید، در این مثال نیز نگهداری اموال با ارزش، توسط پدر و مادر و با خواست و رضایت آن‌ها انجام می‌شود و همچنین به صورت رایگان خواهد بود. این شیوه از توافق، در واقع ساده‌ترین نوع عقد ودیعه در فقه و قانون است. در ادامه این مقاله، به تفصیل درباره عقد ودیعه قانون مدنی توضیح می‌دهیم و سعی می‌کنیم که به ابعاد مختلف این عقد توجه داشته باشیم.

عقد ودیعه در حالت استیجاری!

با وجود اینکه عقد ودیعه در قانون مدنی، در خصوص سپردن اموال به شخص قابل اعتماد و به منظور نگهداری از اموال است اما در موارد متعددی، این عنوان به منظور یک نوع توافق دیگر به کار برده می‌شود. احتمالا بارها در خصوص روابط استیجاری اطلاعات زیادی شنیده‌اید و از این مساله آگاه هستید که در عرف، برای تنظیم و نوشتن اجاره نامه از عناوینی مانند ودیعه یا رهن نیز استفاده می‌شود که خود این عنوان‌ها عقود مجزایی هستند. باید بدانیم توافقی که میان موجر و مستاجر برقرار می‌شود، شرایط استیجاری دارد و با محتوای ودیعه در قانون مدنی فرق می‌کند.

در عرف اینطور متداول است که برای مبلغ قرض الحسنه‌ای که در ابتدای توافق به موجر پرداخت می‌شود، از عنوان ودیعه استفاده می‌کنند. اگرچه عنوان قرض الحسنه، برای این منظور صحیح‌تر است.

بنابراین، اگر توافق استیجاری را در نظر نگیریم، هرگاه که صحبت از نمونه عقد ودیعه شود، در واقع قرارداد امانت مطرح است. زیرا این دو عنوان، در حقیقت یک توافق هستند.

عقد ودیعه در حقوق ایران

مرجع معتبری که می‌توانیم از آن درباره عقد ودیعه در حقوق ایران اطلاعات بگیریم، بدون شک قانونی مدنی خواهد بود. در این قانون، درباره ابعاد مختلف این عقد توضیح می‌دهد و قواعد و ضوابطی را مطرح می‌کند که در صورت استفاده از این عقد، باید به آن توجه داشته باشیم. توضیح درباره عقد ودیعه در فقه ، در منابع فقهی و توضیح درباره عقد ودیعه در قانون ، در متن قانون مدنی بیان می‌شود.

قانون مدنی در ماده 607، توضیح می‌دهد زمانی که یک شخص دارایی خود را به منظور نگهداری به شخص دیگری می‌سپارد، عقد ودیعه برقرار خواهد شد. به موجب این قانون، لازم است که دو طرف این توافق به انجام این کار رضایت داشته باشند. به خصوص بسیار مهم است شخصی که می‌خواهد از دارایی مورد نظر نگهداری کند، این مسئولیت را بپذیرد و اصطلاحا این توافق را قبول کند. یعنی یا به صورت کلامی یا با رفتاری که نشان می‌دهد، اعلام کند که مسئولیت نگهداری و مراقبت از مال را به عهده می‌گیرد. همچنین برای شروع این توافق، باید قبض در عقد ودیعه انجام شود. یعنی اینکه باید مال ودیعه توسط شخصی که قرار است از آن نگهداری کند، قبض شود.

ارکان اصلی!

عقد ودیعه قانون مدنی دارای سه رکن اصلی است که برای انجام این توافق باید حتما این سه رکن حضور داشته باشند. مودع، مستودع و مال ودیعه، سه رکن اصلی این توافق به شمار می‌روند.

مودع؛ شخصی است که تمایل دارد اموال و دارایی ارزشمند خود را به منظور نگهداری و مراقبت به شخص قابل اعتمادی بسپارد. نکته مهم در خصوص مودع، این است که باید حتما مالکیت اموال را در اختیار داشته باشد و علاوه براین، دارای صلاحیت قانونی برای امضای توافق باشد. یعنی اینکه محجور یا سفیه نباشد و بتواند در خصوص اموالی که دارد، تصمیم بگیرد. البته با اجازه مالک اموال، قائم مقام یا نماینده او نیز می‌توانند این توافق را انجام دهد. همچنین لازم است که سندی مبنی بر اجازه مالک در اختیار نماینده‌های او باشد.

مستودع؛ شخصی است که می‌پذیرد از اموال و دارایی شخص دیگری نگهداری کند. این شخص به طور معمول یک شخص قابل اعتماد و مطمئن است که اشخاص تمایل دارند مسئولیت نگهداری اموال را به او بسپارند. برای پذیرش چنین توافق و مسئولیتی، مستودع نیز باید دارای صلاحیت قانونی باشد و با رضایت، این تعهدات را بپذیرد.

در آخر، مال ودیعه نیز اموال یا دارایی مشخصی است که برای نگهداری به مستودع سپرده می‌شود. ممکن است که این اموال دارای ارزش مالی یا حتی ارزش معنوی خاصی باشند که نگهداری از آن‌ها، برای مودع بسیار مهم است.

ودیعه عقد لازم است یا جایز؟!

جایز یا لازم بودن عقود، اهمیت زیادی دارد. زیرا بخشی از شرایط و روابط میان دو طرف را مشخص می‌کند. زمانی که مدت در عقد ودیعه مشخص می‌شود، مودع و مستودع توقع دارند که تا پایان مدتی که تعیین شده است، به این توافق متعهد باشند اما گاهی شرایطی پیش می‌آید که یکی از دو طرف توافق ترجیح می‌دهد که این عقد را فسخ کند. به نظر شما آیا چنین حقی برای مودع و مستودع وجود دارد؟

در پاسخ باید بگوییم که بله! هم مودع و هم مستودع این اجازه را دارند که این عقد را فسخ کنند. بنابراین، در پاسخ به این سوال که آیا ودیعه عقد لازم است یا جایز ؟! باید اینطور بگوییم که این عقد یک توافق جایز میان اشخاص است. اگر شما مودع بودید و تمایل دارید مالی را که برای نگهداری به شخصی سپرده‌اید، زودتر از موعد معین در توافق، تحویل بگیرید، می‌توانید این مساله را بیان کنید و از مستودع بخواهید که اموالی که در ودیعه گذاشته‌اید را به شما تحویل دهد.

در این زمان، مستودع ملزم است که مال ودیعه را به شما بدهد و نمی‌تواند از برگرداندن مال خودداری کند. علاوه براین، اگر برای مستودع موقعیتی پیش بیاید که دیگر نتواند از اموال شما نگهداری کند، می‌تواند این مساله را به اطلاع شما برساند. در این شرایط، شما ملزم خواهید بود که برای تحویل گرفتن مال ودیعه مراجعه کنید زیرا در غیر این صورت، مسئولیت مال ودیعه با شما خواهد بود.

نگارش محتوای توافق؛ توضیحاتی درباره مبلغ، موضوع و مدت در عقد ودیعه

در متن این توافق نامه‌، باید مشخص کنید که این توافق برای چه بازه زمانی میان شما برقرار می‌شود؟ لازم است که تاریخ دقیق شروع و پایان این توافق را به صراحت در عقد ودیعه بنویسید. اطلاعات و مشخصاتی که هویت دو طرف این توافق را مشخص می‌کنند، از مهمترین اطلاعاتی هستند که باید در این توافق نامه نوشته شوند. نکته مهم دیگر که باید در متن توافق نامه شما نوشته شود، توضیحات دقیقی درباره موضوع توافق است. در واقع باید به صراحت درباره موضوع این توافق توضیح دهید. میزان دقیق مبلغی که برای این توافق در نظر می‌گیرید نیز از دیگر موارد مهمی است که حتما باید در توافق نامه شما معین شده باشد.

معرفی هر دو طرف توافق، توضیحات کافی درباره مال ودیعه، شرایط نگهداری از آن مال، شروط و توافقات میان هر دو طرف، مدت انجام این عقد و موارد مهم دیگر، از جمله مطالبی هستند که باید در متن توافق نامه شما نوشته شوند و مجموع این اطلاعات، چهارچوب رابطه میان شما و طرف مقابلتان را مشخص می‌کنند.

پیشنهاد ما

عقد ودیعه یک عقد کاربردی است که با قواعد خاصی انجام می‌شود. تیم حقوقی رکلا به عنوان مرجع تخصصی تنظیم عقد، در کنار شما است تا عقد مورد نظرتان را با شرایطی که در نظر دارید در اختیار بگیرید. به شما پیشنهاد می‌کنیم که پیش از هر اقدامی از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی بهره بگیرید و همچنین تنظیم قرارداد را به تیم رکلا بسپارید. در کنار شما هستیم.