سپرده ضمانت نامه بانکی چیست و تعهد پرداخت آن چگونه است؟

واژه ضمان از نظر لغوی به معنای پذیرفتاری یا تاوان داری است. یعنی؛ شخصی قبول می‌کند که بدهی‌های شخص دیگری را بپردازد یا خسارات ناشی از عمل او را جبران کند. ضمانت نامه نیز به معنای سندی است که از تعهدات شخص ضامن نسبت به پرداخت بدهی‌های دیگری حکایت می‌کند. ضمانت نامه‌های مختلفی در روند اجرای طرح‌‎های مربوط به دولت، بخش خصوصی یا در خصوص معاملات یا مبادلات میان اشخاص حقیقی و حقوقی صادر می‌شوند. همچنین، یکی از خدمات مهمی که بانک‌ها به مشریان خود ارائه می‌دهند، صدور و ارائه انواع ضمانت نامه بانکی (Bank guarantee) است. بانک‌ها به واسطه ارائه این تسهیلات به مشتریان، علاوه بر کسب سود، مبادلات اقتصادی را تسهیل و به رشد اقتصادی جامعه نیز کمک می‌کنند. پشتوانه این تسهیلات، وثیقه‌ای است که متقاضی به بانک می‌سپارد. بنابراین باید گفت که مسئول نهایی پرداخت این سند، خود متقاضی است.

قصد داریم که در این مقاله شرایط و ضوابط صدور ضمانت نامه‌هایی را صادر کنیم که بانک در اختیار متقاضیان قرار می‌دهد.

بررسی ارکان ضمانت نامه بانکی

این اسناد بنا به تقاضای مشتریان بانک و به نفع نهادهای خصوصی و غیر خصوصی و اشخاص حقیقی، صادر می‌شود. یک ضمانت نامه بانکی از ارکان مختلفی تشکیل شده است که در ادامه، آن‌ها را ررسی می‌کنیم:

1. متقاضی ضمانت نامه یا مضمون عنه؛
2. ذینفع یا مضمون له؛
3. ضامن یا ضمانت کننده؛
4. وجه الضمان یا مبلغ ضمانت نامه؛
5. موضوع ضمانت نامه.

ضمانت نامه بانکی چیست ؟

عقد ضمان یکی از عقود معین در قانون مدنی است. به موجب ماده 684 قانون مدنی، عقد ضمان عبارت است از اینکه شخصی تعهد کند که دیون و بدهی‌های شخص دیگری را پرداخت کند. ضامن به شخصی گفته می‌شود که متعهد به پرداخت بدهی‌ها و دیون دیگری شده است. مضمون عنه نیز به بدهکاری گفته می‌شود که ضامن، پرداخت بدهی‌های او را بر عهده می‌گیرد. مضمون له، طلبکاری است که ضامن، دیون و بدهی‌های مضمون عنه را به او پرداخت می‌کند. این عقد با توافق میان ضامن و مضمون له (طلبکار) تحقق پیدا خواهد کرد. بانک نیز می‌تواند عقد ضمان را به عنوان ضامن امضا کند.

بنابراین، ضمانت نامه بانکی ، قرارداد یا سندی است که به واسطه آن، صادر کننده (ضامن ، بانک) بر حسب درخواست متقاضی (مضمون عنه)، تعهد می‌کند که بدون هیچ قید و شرطی، به صورت عند المطالبه یا در سررسید معین، مبلغ معینی وجه نقد از بابت موضوع خاصی که مربوط به مضمون عنه است را به ذینفع (مضمون له) یا به حواله کرد او پرداخت کند.

بانک به واسطه صدور این سند، تعهد می‌کند در صورتی که متعهد (متقاضی، مضمون عنه) در زمان مقرر به تعهدات موضوع این سند عمل نکند یا آن‌ها را با تاخیر انجام بدهد، به مجرد اعلام ذینفع (مضون له یا سازمانی که این سند به نفع او صادر می‌شود)، وجه الضمان (مبلغ قید شده در این سند) را به او (مضمون له) پرداخت کند.

باید به این نکته نیز توجه داشته باشیم که ضمانت نامه بانکی از اسناد غیر قابل انتقال محسوب شده و تنها توسط شخصی قابل استفاده است که نام او در این سند به عنوان ذی نفع نوشته شده باشد.

سپرده ضمانت نامه بانکی چیست ؟

درست است که ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت بر اساس عقد ضمان و پذیرش پرداخت بدهی متقاضی (مضمون عنه) صادر می‌شوند اما در واقع اسنادی هستند که پشتوانه مالی آن‌ها از سوی متقاضی تامین خواهد شد.

موسسات مالی برای صدور ضمانت نامه بانکی ، وثیقه‌های متعددی را در نظر می‌گیرند که با توجه به توان پرداختی متقاضی، تعیین می‌شود. در ادامه، مهم‌ترین وثیقه‌هایی که بانک برای ارائه این تسهیلات مالی به متقاضیان در نظر گرفته است را بررسی می‌کنیم:

1. وجه نقد؛
2. طلا؛
3. اسناد خزانه؛
4. اوراق قرضه‌ای که از سوی دولت صادر می‌شود؛
5. اوراق مشارکت منتشره براساس مجوز بانک مرکزی؛
6. سپرده سرمایه گذاری مدت‌ دار؛
7. حساب‌های پس انداز قرض الحسنه نزد بانک؛
8. گواهی‌های سپرده‌های سرمایه گذاری مدت دار؛
9. اوراق قرض الحسنه؛
10. حساب‌های ارزی؛
11. حساب‌های سرمایه گذاری مدت دار متقاضی در نزد سایر موسسات مالی؛
12. تضمین بانک‌ها یا موسسات اعتباری غیر بانکی معتر خارجی؛
13. سفته با تضمین مورد قبول بانک؛
14. اموال غیر منقول؛
15. برگ وثیقه‌ی انبارهای عمومی مربوط به کالا؛
16. سهام شرکت‌هایی که در بورس پذیرفته شده‌اند؛
17. کشتی و هواپیما.

معمولاً موسسات مالی برای ارائه ضمانت نامه بانکی به متقاضیان، یک وثیقه یا ترکیبی از وثیقه‌های مذکور در بالا را از آن‌ها می‌گیرند.

انواع ضمانت نامه بانکی

برای انجام مبادلات و معاملات مختلف، ضمانت نامه‌های مختلفی از سوی موسسات مالی صادر می‌شود. تفاوت این اسناد در ذینفع، ضامن، وجه الضمان یا موضوع ضمانت نامه است. در ادامه این مقاله انواع مختلف این سند را بررسی خواهیم کرد.

ضمانت نامه مناقصه یا مزایده

سازمان‌ها و موسسات غیر خصوصی برای خرید و فروختن کالاها و خدمات خود، نسبت به برگزاری مزایده یا مناقصه اقدام می‌کنند. هر کدام از شرکت کنندگان در مزایده یا مناقصه، به همراه پیشنهاد خود برای خرید و فروختن کالا یا خدمات، ضمانت نامه‌ای نیز به نهاد برگزار کننده مزایده یا مناقصه می‌دهد. در صورتی که پیشنهاد دهنده در مزایده یا مناقصه برنده شد اما بعداً انصراف داد، ذینفع (نهاد برگزار کننده مناقصه یا مزایده) بتواند از آن استفاده کند.

ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت

یکی دیگر از تسهیلاتی که از سوی موسسات مالی به متقاضیان ارائه می‌دهند، ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت است. موسسات مالی به واسطه صدور این سند، تعهد می‌کنند که دیون و بدهی‌های متقاضی را در سر رسید معین پرداخت کنند.

استفاده از شرایط تضمین برای فعالیت در گمرک

در برخی موارد، کالایی وارد کشور می‌شود اما وارد کننده نمی‌تواند حقوق گمرک را پرداخت کند. در این موارد، وارد کننده می‌تواند ضمانت نامه‌هایی که دارای تاریخ معین هستند را به گمرک بدهد. اگر وارد کننده نتواند مبالغ این سند را در سر رسید معین پرداخت کند، مشمول جریمه تاخیر تادیه خواهد شد.

ضمانت نامه‌های پیمان

قرارداد پیمانکاری که کارفرمای آن‌ دولت است، از شرایط عمومی پیمان تبعیت می‌کند. یکی از شرایط عمومی پیمان این است که پیمانکار برای تضمین حسن اجرای پروژه پیمانی، به کارفرما ضمانت نامه بدهد. اغلب موارد استفاده از این اسناد نیز وقتی است که دولت به عنوان کارفرما اجرای پروژه‌های مربوط به عمران و تولیدی را به پیمانکاران واگذار می‌کند.

ضمانت نامه پیش پرداخت

پس از امضای قرارداد پیمانی و پذیرفتن شرایط آن توسط پیمانکار، کارفرما به منظور تجهیز کارگاه یا تکمیل لوازم مورد نیاز برای انجام پروژه پیمانی، درصدی از مبلغ مقرر در قرارداد را به پیمانکار پرداخت می‌کند. کارفرما در ازای پرداخت این مبلغ به پیمانکار از او ضمانت نامه می‌گیرد. با گذشت زمان و انجام تعهدات ازسوی پیمانکار، مبلع این سند نیز به تدریج کاهش پیدا می‌کند.

پس از پایان عملیات اجرایی و تکمیل پروژه نیز کارفرما از پیمانکار ضمانت نامه‌ای می‌گیرد. کارفرما، این سند را به منظور تضمین صحت انجام عملیات و سلامت اجرای پروژه از پیمانکار دریافت خواهد کرد. در اصلاح به این سند، ضمانت نامه حسن انجام تعهدات گفته می‌شود.

توجه به این موارد برای شما لازم است!

ضمانت نامه بانکی از شرایط و ضوابط قانونی مربوط به عقد ضمان تبعیت می‌کند. این سند باید به صورتی تنظیم شود که حقوق و منافع قانونی ضامن، مضمون عنه و مضمون له را تامین کند. پیش از دریافت و ارائه ضمانت نامه بانکی، بهتر است که با شرایط و ضوابط قانونی آن آشنایی داشته باشید. همچنین برای آشنایی با شرایط و ضوابط قانونی این سند و سایر اسناد بانکی، می‌توانید از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی نیز استفاده کنید.

قراردادهای بانکی و غیر بانکی باید با دقت و جزئی نگری بسیار زیادی تنظیم شوند. به همین دلیل، ما در بخش خدمات تنظیم قرارداد ، انواع قراردادهای مالی و غیر مالی را مطابق با شرایط طرفین و با توجه به کوچک‌ترین جزئیات و به صورت اختصاصی تنظیم می‌کنیم.