عقد امانت و مهم‌ترین ویژگی‌های آن چیست؟

عقد امانت یک قرارداد کاربردی است که به صورت متداول میان اشخاص مختلف استفاده می‌شود. مطمئن هستیم که واژه امانت را زیاد شنیده‌اید و حتی از معنای عرفی آن نیز مطلع هستید. جالب است بدانید که این واژه، در واقع یکی از انواع عقد معین در قانون مدنی است که درباره آن، قواعد مشخصی را بیان کرده‌اند. معنای لغوی امانت، به معنای آرامش قلب است یا بهتر بگوییم، به این معنا است که شما از نگهداری سرمایه‌ای که دارید مطمئن باشید.

در نمونه عقد امانت ، اشخاص مال با ارزش خود را نزد شخص قابل اعتمادی به امانت می‌گذارند و از او می‌خواهند که از مال آن‌ها برای بازه زمانی مشخصی نگهداری کند. برای مثال، ممکن است که شما قصد مسافرت داشته باشید و بخواهید که برای بازه زمانی مشخصی، مال با ارزش خود را نزد شخص قابل اعتمادی به امانت بگذارید. در این حالت، می‌توانید با تنظیم نمونه عقد امانت ، مال خود را به شخصی که می‌پذیرد از آن محافظت کند، امانت دهید و از او بخواهید که تا زمان بازگشت شما از سفر، از مال مورد نظر نگهداری کند. البته در عرف و در میان مردم، از قرارداد امانت برای موارد مختلفی استفاده می‌شود. به همین دلیل لازم است که ابتدا با ماهیت این قرارداد آشنا شویم و در ادامه، با توجه به نیاز خودمان، از انواع این قرارداد استفاده کنیم.

در ادامه این مقاله به پاسخ این سوال که « عقد امانت چیست » می‌پردازیم و درباره عقد امانت در قانون مدنی صحبت می‌کنیم. با ما همراه باشید.

عقد امانت چیست ؟

برای پاسخ به سوال « عقد امانت چیست » و تعریف عقد امانت ، لازم است که به قانون مدنی مراجعه کنیم. زیرا برای آشنایی با یک قرارداد، ملاک ما باید قانون باشد و معتبرترین تعریف درباره امانت، در قانون مدنی نوشته شده است. بنابراین، در ادامه نیز اگر بخواهیم از حالت قانونی این قرارداد استفاده کنیم، لازم است که از قواعد مربوط به آن، مطلع باشیم. ماده607 قانون مدنی، امانت را تعریف می‌کند. براساس این ماده، امانت در واقع یک توافق میان دو طرف است. یکی از طرفین که مالک محسوب می‌شود، شخصی است که تمایل دارد مال خود را نزد شخص قابل اطمینانی به امانت بگذارد.

طرف دیگر قرارداد نیز شخصی خواهد بود که می‌پذیرد از مالی که امانت داده می‌شود، محافظت کند. براساس تعریف عقد امانت در قانون مدنی، این توافق به صورت مجانی و رایگان انجام خواهد شد. یعنی اینکه شخصی که از مال امانت نگهداری می‌کند، این کار را به صورت رایگان انجام می‌دهد.

براساس تعریف امانت در عرف و در میان مردم، این توافق به واسطه آشنایی و اعتماد میان طرفین انجام می‌شود. بنابراین، اینطور به نظر می‌رسد که طرفین از گذشته با یکدیگر آشنا هستند و انجام دادن این قرارداد را به همین واسطه به عهده می‌گیرند. البته باید، حتما شخصی که قرار است از مال امانت نگهداری کند، این مسئولیت را قبول کند و از انجام مسئولیت امانت داری، راضی باشد. چنانکه در ماده 608 قانون مدنی نیز آمده است که امانت دار باید امانت را قبول کند. اگرچه قبول، صرفا به عمل باشد. یعنی اینکه حتما لازم نیست امانت دار به زبان بیاورد که قبول کرده است. همین که امانت را نزد خود نگه دارد، به معنی قبول کردن این توافق است.

اخذ حق الزحمه عقد امانت در قانون مدنی

توضیح دادیم که قانون مدنی این قرارداد را یک توافق مجانی و رایگان می‌داند. به همین جهت پرسیده می‌شود که آیا امکان تعیین حق الزحمه برای امانت دار وجود ندارد؟ اگر مالک تمایل داشته باشد که بابت عملی که امانت دار انجام می‌دهد، حق الزحمه‌ای پرداخت کند، چنین شرطی امکان پذیر خواهد بود؟ چطور می‌توانیم بابت امانت داری حق الزحمه‌ای دریافت کنیم؟ و سوالات مشابه دیگر.

در پاسخ به اینگونه سوالات باید بگوییم که بله! با توافق طرفین، این امکان وجود دارد که نمونه عقد امانت ، یک قرارداد معوض، یعنی دارای بها یا عوض باشد. شما می‌توانید با صلاحدید خودتان مبلغی را در نظر بگیرید و در ازای زحمتی که امانت دار برای نگهداری از امانت متحمل می‌شود، این مبلغ را به امانت دار بپردازید یا اینکه می‌توانید در پایان قرارداد، هدیه‌ای به پاس زحمات امانت دار، برای او تهیه کنید. این اقدام و این نوع امانت داری، به شیوه‌ای برای کسب درآمد یا حتی به یک شغل نیز تبدیل شده است. احتمالا بارها با مراکز امانت داری مجموعه‌های مختلف روبه رو شده‌اید. شما برای سپردن امانت به این مراکز، ملزم خواهید بود که مبلغی را بپردازید. از طرف دیگر، این مراکز امانت داری نیز، ملزم هستند که از امانت شما نگهداری و محافظت کنند.

ویژگی‌های عقد امانت در قانون مدنی

در ادامه این مطلب، به ویژگی‌های اساسی این قرارداد اشاره می‌کنیم:

1. این توافق، یک توافق رضایی است. یعنی اینکه هر دو طرف قرارداد باید برای انجام آن، توافق و رضایت داشته باشند. هیچ کدام از طرفین نباید با اجبار، ملزم به انجام قرارداد شده باشند.
2. مالی که آن را به امانت می‌گذارید باید شرعی و قانونی باشد. به طور حتم، امانت گذاشتن مواد مخدر یا اسلحه بدون مجوز، غیر قانونی است.
3. طرفین باید اهلیت داشته باشند. یعنی اینکه برای انجام توافق، از صلاحیت قانونی بهره مند باشند.
4. در این قرارداد، امانت گذار و امانت دار، با یکدیگر عهد می‌بندند که در خصوص نگهداری چیزی با یکدیگر همکاری کنند. بنابراین، می‌توانیم اینطور بگوییم که این قرارداد، یک توافق عهدی است. لازم به ذکر است که این تعهد صرفا به منظور نگهداری از مال است و با امضای آن، هیچ نقل و انتقالی میان طرفین انجام نمی‌شود.
5. نکته دارای اهمیت دیگر این است که توافق حاضر، یک عقد جایز است. جایز بودن این عقد به این معنا است که هر کدام از طرفین قرارداد می‌توانند از ادامه همکاری پشیمان شوند و اعلام کنند که قرارداد باید به پایان برسد یا اینکه فسخ شود. در این حالت، صاحب مال هر زمان که بخواهد می‌تواند مال خود را طلب کند و آن را پس بگیرد. از طرف دیگر، اگر شخصی که امانت را نگه می‌دارد، دیگر توان امانت داری نداشته باشد و شرایط و موقعیتش تغییر کند، می‌تواند به مالک اصلی اعلام کند که دیگر امکان نگهداری از مال امانت را ندارد. در این موقعیت، مالک اصلی باید در سریع‌ترین زمان، مال امانت را تحویل بگیرد.

برگرداندن مال در نمونه عقد امانت

برگرداندن مال امانت قواعد خاصی دارد. همانطور که پیش‌تر گفتیم، نمونه عقد امانت یک عقد جایز محسوب می‌شود و به هر کدام از طرفین این قرارداد این امکان را می‌دهد که حق فسخ آن را داشته باشند. ماهیت و موضوع اصلی این عقد، نگهداری از مال امانت است. بنابراین، زمانی که از فسخ قرارداد صحبت می‌کنیم، منظور ما برگرداندن مال به مالک اصلی است. در واقع فسخ کردن این عقد یعنی اینکه مال امانی را به مالک برگردانیم و اعلام کنیم که دیگر امانت دار نیستیم.

حال ممکن است قرارداد با خواست طرفین فسخ شود یا اینکه به موجب تمام شدن مدت قرارداد، خود به خود به پایان برسد. در هر صورت، چه قرارداد فسخ شود و چه مدت آن به انتها برسد، امانت دار ملزم خواهد بود که مال را به مالک برگرداند و نمی‌تواند از برگرداندن مال ممانعت کند.

پیشنهاد ما

نمونه عقد امانت از قراردادهای محبوب و پر استفاده برای عموم مردم است. با این حال، قواعد قانونی آن، از آن چیزی که در عرف بیان می‌شود، گسترده‌تر و در مواردی، متفاوت است. به همین دلیل است که برای در اختیار داشتن یک قرارداد مناسب و همچنین برای توافق درباره این قرارداد، لازم است که آگاهی حقوقی مناسبی داشته باشید. تیم حقوقی رکلا در این زمینه، با ارائه خدمات تنظیم قرارداد و خدمات مشاوره حقوقی تلفنی ، امکان پاسخگویی به سوالات شما و تهیه سریع قرارداد را فراهم کرده است.