صغیر غیر ممیز کیست و معاملات با صغیر غیر ممیز چه حکمی دارد؟
واژه صغیر از ریشه صغر گرفته شده و به معنای کوچک و خرد است. در اصطلاح به کودکان نابالغ، صغیر گفته می‌شود. اصطلاح صغیر در قانون مدنی نیز آمده و به معنای کودکی نابالغ است که هنوز به سن بلوغ شرعی نرسیده باشد. کودکان نابالغ از نظر جسمی و روحی بسیار آسیب پذیر هستند و به حمایت قانونگذار نیاز دارند. به همین دلیل قانونگذار در قانون مدنی، قانون مجازات اسلامی و قانون کار، قوانین و مقررات خاصی را برای حمایت از حقوق کودکان نابالغ در نظر گرفته است. کودکان نابالغ بر حسب موقعیت و رده سنی که در آن قرار دارند از قدرت تشخیص و قوای فکری متفاوتی برخوردار هستند. به همین دلیل قانونگذار، کودکان نابالغ را براساس قدرت تشخیص و قوای فکری آن‌ها به دو نوع صغیر ممیز و صغیر غیر ممیز تقسیم می‌کند.
به صورت کلی می‌توان گفت که صغیران غیر ممیز در مقایسه با صغیری که ممیز است از قدرت تشخیص و تفکر کمتری برخوردار هستند. در این مقاله، احکام و مسئولیت مدنی و کیفری صغیران غیر میز را مطابق با قانون مدنی و قانون مجازات اسلامی بررسی می‌کنیم.
صغیر غیر ممیز کیست؟
بالغ از ریشه بلغ گرفته شده و به معنای رسیدن است. در اصطلاح فقهی و حقوقی، بالغ به فردی گفته می‌شود که به سن بلوغ شرعی رسیده باشد. سن بلوغ شرعی نیز در دختران و پسران به ترتیب، 9 و 15 سال تمام قمری است. صغیر نیز در اصطلاح حقوقی به کودکی گفته می‌شود که به سن بلوغ شرعی نرسیده باشد.
کودکان نابالغ از قدرت تشخیص و تفکر کامل برخوردار نیستند و قانونگذار، آن‌ها را از انجام اعمال حقوقی مالی و غیر مالی ممنوع کرده است.
کودکان نابالغ بر اساس قدرت تشخیص و تفکری که دارند به ممیز و غیر ممیز تقسیم می‌شوند. کودک نابالغی که به صورت نسبی از قدرت تشخیص و تفکر برخوردار شده باشد، ممیز است و می‌تواند برخی از اعمال حقوقی را انجام بدهد.
از سوی دیگر، صغیر غیر ممیز به کودک نابالغی گفته می‌شود که از قدرت تشخیص و تفکر کاملی برخوردار نیست و به همین دلیل، نمی‌تواند هیچ یک از اعمال حقوقی مالی یا غیر مالی را انجام بدهد. به عبارت دیگر، صغیر غیر ممیز حتی به صورت نسبی نیز قادر به تشخیص خوب و بد اعمال نیست.
در قانون مدنی، معیار و ضابطه مشخصی برای تشخیص کودکان نابالغ ممیز از غیر ممیز ارائه نمی‌شوند. برخی از فقهای امامیه، اعتقاد دارند که کودکان کمتر از 7 سال، غیر ممیز و کودکان بالای 7 سال، ممیز هستند. با اینحال، سن 7 سال نمی‌تواند ملاک و ضابطه‌ای برای تشخیص کودکان غیر ممیز باشد.
اداره اموال و دارایی‌های کودکان غیر ممیز
در اصطلاح قانون مدنی به اشخاصی که از اختیار و صلاحیت قانونی برای انجام اعمال حقوقی مالی یا غیر مالی برخوردار نیستند، مَحجور گفته می‌شود. قانونگذار، مسئولیت نگهداری و اداره اموال محجوران را به ولی یا قیم آن‌ها واگذار می‌کند. کوکان غیر ممیز نیز از افراد محجور محسوب می‌شوند و اختیار تصرف در اموال و حقوق مالی خود را ندارند. به صورت کلی می‌توان گفت که وظیفه سرپرستی از کودکان نابالغ غیر ممیز و همچنین مسئولیت نگهداری از اموال این کودکان بر عهده ولی (پدر و جد پدری) یا قیم آن‌ها است.
معاملات با صغیر غیر ممیز چه حکمی دارد؟
در ابتدا باید بگوییم که معاملات صغیر غیر ممیز به سه دسته تقسیم می‌شود:
- معاملات صرفا نافع: مانند قبول کردن مالی که به صغیر هبه شده است؛
- معاملات صرفا مضر: مانند بخشیدن مال به شخص دیگری توسط صغیر؛
- معامله‌ای که احتمال نفع و ضرر در آن وجود دارد: مانند خرید و فروش مال توسط صغیر؛
صغیر غیر ممیز نمی‌تواند سود و زیان را تشخیص بدهد. به همین دلیل، قانونگذار در راستای حمایت از کودکان نابالغ غیر ممیز، آن‌ها را از انجام تمام معاملات ممنوع کرده است. قانونگذار، حکم معامله صغیر غیر ممیز را نیز در راستای حمایت از حقوق آن‌ها تعیین می‌کند. در خصوص حکم معامله صغیر غیر ممیز نیز می‌توان گفت که تمام معاملات صغیر غیر ممیز ، باطل و فاقد آثار قانونی است.
آیا ازدواج صغیر غیر ممیز جایز و قانونی است؟
قانونگذار در قانون مدنی به صورت صریح از شرایط و ضوابط ازدواج صغیر غیر ممیز صحبت نمی‌کند. قانونگذار در ماده 1041 قانون مدنی، عقد نکاح دختران کمتر از 13 سال و پسران کمتر از 15 سال را منوط به رعایت شرایط زیر کرده است:
- اذن ولی (پدر، جد پدری، قیم منصوب از جانب پدر یا جد پدری و قیم)؛
- رعایت مصلحت؛
- تشخیص دادگاه صالح.
مسئولیت مدنی صغیر غیر ممیز
مسئولیت مدنی به معنای مسئولیت یک شخص در برابر جبران ضرر و زیان وارد شده به شخص دیگر است. به عبارت دیگر، هر کس که به صورت عمدی یا در نتیجه بی احتیاطی، به جان، سلامتی، مال، آزادی، حیثیت، شهرت تجاری یا دیگر حقوق قانونی اشخاص، لطمه‌ای وارد کرده باشد که باعث ورود خسارات مادی یا معنوی به آن‌ها شود، باید خسارات ناشی از عمل خود را پرداخت کند.
با توجه به ماده 1216 قانون مدنی، اگر کودک نابالغ باعث ورود خسارت به شخص دیگری شود، ضامن خواهد بود. نحوه جبران خساراتی که صغیر به شخص دیگری وارد می‌کند در ماده 7 قانون مسئولیت مدنی مشخص شده است. مطابق با این ماده، خسارات وارده به دیگری باید از اموال ولی (در صورت تقصیر) یا صغیر (در صورت عدم تقصیر ولی یا تقصیر ولی و نداشتن توان مالی از سوی ایشان برای پرداخت خسارت) جبران شود.
مسئولیت کیفری کودکان نابالغ
مسئولیت کیفری به معنای مسئولیت مجرم در برابر آثار و نتایج اصل از جرم است. به عبارت دیگر، مسئولیت کیفری در صورتی تحقق پیدا می‌کند که شخصی مرتکب عملی شده که قانونگذار برای آن عمل، مجازات در نظر گرفته شده باشد.
موانع مسئولیت کیفری نیز به عواملی گفته می‌شود که مانع از تحمیل مجازات به مجرمان می‌شوند. صغر سن، در تمام نظام‌های جزایی به عنوان یکی از موانع مسئولیت کیفری محسوب می‌شود. در نظام جزائی کشور ما نیز کودکانی که به سن معینی نرسیده‌اند، مانند صغیر غیر ممیز، فاقد مسئولیت کیفری هستند. قانونگذار در ماده 146 قانون مجازات اسلامی، صراحتا قید کرده است که افراد نابالغ مسئولیت کیفری ندارند. در ماده 148 این قانون نیز برای کودکانی که مرتکب اعمال مجرمانه می‌شوند، اقدامات تامینی و تربیتی در نظر گرفته شده است.
مهمترین خدمات حقوقی تیم رکلا
تنظیم قرارداد نقش بسیار مهمی در جلوگیری از بروز اختلاف میان طرفین و عدم تضییع حقوق و منافع قانونی آن‌ها دارد. خدمات تنظیم قرارداد به اشخاص امکان می‌دهد که قرارداد مد نظر خودشان را به صورت اختصاصی و توسط کارشناسان حقوقی تنظیم کنند.
پیش از امضای یک قرارداد مناسب است که با شرایط و آثار قانونی آن آشنایی داشته باشیم. کارشناسان حقوقی حاضر در بخش خدمات مشاوره حقوقی تلفنی ، پاسخگوی تمام سوالات شما در خصوص شرایط و آثار قانونی قراردادها هستند.
