تعریف کاربردی معامله فضولی و مجازات آن در قانون مجازات اسلامی

معامله یک عمل حقوقی تَملیکی است. یعنی؛ امضای معامله باعث نقل و انتقال مالکیت مال موضوع آن می‌شود. نقل و انتقال مالکیت اموال به وسیله توافق میان خریدار و فروشنده تحقق پیدا می‌کند. شخصی می‌تواند این قرارداد را به عنوان فروشنده امضا کند که مالک مال انتقال یافته باشد. شخصی که نماینده قانونی مال منتقل شده است نیز می‌تواند معامله را امضا کند. معامله فضولی به معامله‌ای گفته می‌شود که توسط شخص دیگری غیر از مالک مال انتقال یافته یا نماینده قانونی او امضا شده است. به شخصی که این معامله را به عنوان فروشنده امضا می‌کند، فضول می‌گویند.

قانون گذار در قانون مدنی از شرایط و آثار حقوقی توافق نامه‌ای که توسط فضول و برای نقل و انتقال مال متعلق به شخص دیگری امضا شده صحبت کرده است. در برخی موارد، امضای توافق نامه‌ تملیکی فضولی، جرم محسوب می‌شود و مجازات کیفری مرتکب آن را به دنبال دارد.

در ادامه این نوشته مهم‌ترین مباحث حقوقی و جزائی معامله‌ای که توسط فضول امضا شده است را بررسی می‌کنیم.

معامله فضولی چیست با مثال

قانون گذار در قانون اساسی و قانون مدنی به اشخاص اجازه داده است که هر گونه تصرف قانونی و مشروعی را در اموال و دارایی ‌هایی خودشان اعمال کنند. نقل و انتقال مالکیت اموال و دارایی‌های متعلق به مالک نیز، یک تصرف قانونی به حساب می‌آید.

معامله باعث نقل و انتقال مالکیت یک مال می‌شود. شخصی می‌تواند یک مال را معامله کند که مالک قانونی آن باشد. شخصی که از مالک اجازه گرفته یا نماینده قانونی او است نیز از اختیار معامله مال متعلق به مالک، برخوردار می‌شود.

معامله‌ای که توسط فضول امضا شده باشد، یک توافق نامه تملیکی است که شخصی برای نقل و انتقال مالکیت مال متعلق به دیگری امضا می‌کند. به شخصی که مال متعلق به دیگری را بدون اجازه او می‌فروشد نیز فضول می‌گویند. برای مثال، فرزندی مال متعلق به پدرش را می‌فروشد در حالیکه از او اجازه نگرفته است. در این مثال، فرزندی که بدون اجازه مال پدرش را می‌فروشد، فضول است. بنابراین، معامله‌ای که توسط این فرزند امضا می‌شود نیز فضولی به حساب می‌آید.

تعریف دقیق و معرفی سه شخص مهم در این معامله

در مواقع زیادی درباره اشخاصی که در این معامله حضور دارند، سوالات متعددی پرسیده می‌شود همچنین بیشترین سوال این است که؛ اصیل در معامله فضولی چیست ؟ در ادامه، سه شخص حاضر در معامله‌ای که توسط فضول امضا شده است را معرفی می‌کنیم:

1. فضول: فضول، فردی است که مال متعلق به دیگری را می‌فروشد؛
2. اصیل: شخصی است که مال معامله شده را از فضول خریداری می‌کند؛
3. مالک: شخصی است که مالکیت مال مورد معامله به او تعلق دارد.

سرنوشت معامله‌ای که توسط فضول امضا شده است به تصمیم مالک بستگی دارد. مالک می‌تواند معامله‌ای که توسط فضول امضا شده است را رد کند یا اجازه بدهد. اجازه معامله باعث صحیح و معتبر شدن آن می‌شود. توافق نامه‌ای که توسط فضول امضا شده و مالک آن را رد کرده است نیز باطل و بی ‌اثر خواهد شد.

اگر مالک، معامله‌ای که توسط فضول امضا شده است را رد کرده باشد، برای مطالبه خسارت‌های خودش می‌تواند به هر یک از فضول و اصیل یا هر دوی آن‌ها مراجعه کند. در اینجا اصیل در حکم غاصب است. اگر مالک به اصیل مراجعه کرد، اصیل باید تمام خسارت‌هایی که بر مالک و مال مورد معامله وارد شده است را جبران کنند. اصیل در صورتی می‌تواند برای مطالبه خسارت‌های خودش به فروشنده مراجعه کند که از فضول بودن او بی‌اطلاع باشد.

معامله فضولی کیفری است یا حقوقی

قانون گذار در قانون مدنی و قانون مجازات اسلامی از توافق نامه‌ای که توسط فضول امضا شده، صحبت کرده است. همچنین قانون گذار در قانون مدنی به جنبه حقوقی نقل و انتقال مالکیت مال متعلق به غیر توجه می‌کند. در قانون مجازات اسلامی نیز برای نقل و انتقال مالکیت مال متعلق به غیر ضمانت اجرای کیفری تعیین می‌شود.

توافق نامه‌ای که توسط فضول امضا شده است، در صورتی ضمانت اجرای حقوقی دارد که او سوء نیت و قصد ارتکاب جرم نداشته باشد. ضمانت اجرای حقوقی که بر فضول تحمیل می‌شود، در فصل پجم قانون مدنی مشخص شده است. رسیدگی به دعاوی حقوقی در صلایت دادگاه عمومی حقوقی و شورای حل اختلاف است. بنابراین، اگر مالک بخواهد بر علیه فضول دعوی حقوقی اقامه کند باید به دادگاه عمومی حقوقی و شورای حل اختلاف محل اقامت او مراجعه کند.

در صورتی ضمانت اجرای کیفری به فضول تحمیل می‌شود که او سوء نیت داشته باشد. سوء نیت فضول باعث مجرم شناخته شدن او می‌شود. مجازاتی که بر فضول تحمیل خواهد شد در قانون مجازات اسلامی مشخص شده است. رسیدگی به شکایات کیفری که بر علیه فضول مطرح می‌شود نیز در صلاحیت دادگاه کیفری دو و دادسرای مرتبط با آن است. بنابراین، اگر مالک خواستار مجازات فضول باشد باید بر علیه او در دادگاه کیفری دو یا دادسرای مرتبط با آن، شکوائیه تنظیم کند.

مجازات معامله فضولی چیست ؟

ضمانت اجرای کیفری در صورتی به فضول تحمیل می‌شود که او سوء نیت داشته باشد. جرم انتقال مال غیر یکی از جرائم تعریف شده در نظام کیفری ایران است. فضول در صورتی به ارتکاب جرم انتقال مال غیر محکوم می‌شود که سوء نیت و قصد ضرر زدن به مالک را داشته باشد. ارکان این جرم و مجازات آن در قانون مجازات راجع به انتقال مال غیر (مصوب 1308) مشخص شده است. مطابق با ماده اول این قانون، شخصی که بدون مجوز قانونی و با سوء نیت، مالکیت عین یا منافع مال متعلق به غیر را به دیگری منتقل می‌کند، کلاهبردار محسوب می‌شود.

انتقال گیرنده‌ای که به عدم مالکیت انتقال دهنده آگاه است نیز، کلاهبردار خواهد بود. بنابراین، می‌توان گفت که مجازات فضولی که سوء نیت دارد، یک تا هفت سال حبس، جزای نقدی و بازگرداندن مال فروخته شده به مالک اصلی آن است. مطابق با قانون، مالک یک ماه فرصت دارد که برای انتقال گیرنده اظهار نامه ارسال کند. ابتدای مدت یک ماهه نیز از زمان اطلاع مالک محاسبه می‌شود. مالک با ارسال اظهار نامه به انتقال دهنده اطلاع می‌دهد که مالکیت مالی که فضول فروخته است به او (مالک) تعلق دارد. اگر مالک برای انتقال گیرنده اظهار نامه ارسال نکند به مجازات معاونت در کلاهبرداری محکوم می‌شود.

رسیدگی به جرم مجازات فروش مال غیر در صلاحیت دادگاه کیفری دو است و تحقیقات مقدماتی این جرم در دادسرایی انجام می‌شود که در معیت دادگاه کیفری دو قرار دارد.

منظور از معامله فضولی ملک مشاع چیست؟

ملک مشاع به ملکی گفته می‌شود که مالکیت آن به دو یا چند شخص تعلق دارد. ملک مشاع هنوز میان شرکا تقسیم نشده است. بنابراین، مالکان ملک مشاع در جزء به جزء آن با یکدیگر شریک هستند. هر یک از شرکای ملک مشاع اجازه دارد که در سهم خودش هر گونه تصرف حقوقی را انجام دهد. شریکی که می‌خواهد در سهم خودش تصرف حقوقی کند، به کسب اجازه از سایر شرکا نیازی ندارد. نقل و انتقال مالکیت عین یا منافع سهم مشاع نیز یک تصرف حقوقی محسوب می‌شود. بنابراین، هر یک از شرکا می‌تواند مالکیت عین یا منافع سهم خودش را به دیگری منتقل کنند.

معامله فضولی ملک مشاع زمانی مطرح می‌شود که یکی از شرکا بیشتر از سهم خودش را به دیگری فروخته باشد. برای مثال، دو دانگ مالک مشاع متعلق به یکی از شرکا است اما او سه دانگ ملک مشاع را می‌فروشد.

اگر شریکی که مازاد از سهم خودش را به دیگری فروخته است در هنگام امضای معامله فضولی ملک مشاع سوء نیت داشته باشد به یک تا سه سال حبس و جزای نقدی محکوم شود.

معامله فضولی ملک مشاع در صورتی صحیح و معتبر می‌شود که سایر شرکا رضایت خودشان نسبت به امضای آن را اعلام کرده باشند. حتی اگر یکی از شرکا با امضای این معامله موافقت نکند باعث باطل شدن آن می‌شود.

لازم است بدانید که؛

در صورتی که می‌خواهید مال متعلق به دیگری را معامله کنید باید از شرایط قانونی لازم برخوردار باشید. اگر از شرایط قانونی لازم برای معامله مال متعلق به غیر برخوردار نباشید، مشکلات حقوقی زیادی برای شما ایجاد می‌شود. مالک مال حتی می‌تواند علیه شما شکایت کیفری نیز مطرح کند. بنابراین پیش از معامله مال غیر، باید با وکیل مشورت کنید. وکلایی که در تیم حقوقی رکلا حضور دارند خدمات مشاوره حقوقی تلفنی را در زمینه شرایط امضای معامله ارائه می‌دهند.