جرم افشای اطلاعات محرمانه و بررسی قابل گذشت بودن یا نبودن آن

بر ملا کردن اسرار شخصی، خانوادگی و شغلی دیگران از نظر اخلاقی، کاری ناپسند و مذموم است. در برخی از موارد، برملا کردن اطلاعات و اسرار دیگران، وصف مجرمانه پیدا می‌کند و مرتکب آن نیز مستحق مجازات می‌شود. عنوان مجرمانه افشای اطلاعات محرمانه به این معنا است که فردی اسرار خصوصی مربوط به دیگری را برملا و برای دیگران بازگو کند. در قوانین مدنی و جزایی ایران، واژه سر یا اسرار خصوصی تعریف نشده اما قانونگذار برای جرم افشای اطلاعات محرمانه ، مجازات تعیین کرده است. این جرم در صورتی تحقق پیدا می‌کند که رکن مادی و معنوی آن به وقوع پیوسته و شرایط، اوضاع و احوال لازم برای ارتکاب آن نیز مهیا باشد. رکن مادی این جرم، افشای اسرار و اطلاعات محرمانه دیگران و رکن معنوی آن نیز عمدی بودن افشای اطلاعات است.

در این مقاله قصد داریم ماهیت و شرایط لازم برای وقوع جرم افشای اطلاعات و اسرار محرمانه دیگران و نوع مجازات مرتکب آن را بررسی کنیم.

اگر تمایل دارد که درباره شرایط تنظیم و امضای قرارداد عدم افشای اطلاعات محرمانه NDA اطلاعات جامعی کسب کنید یا اگر کارفرمایی هستید که می‌خواهید با پرسنل خود، قرارداد عدم افشا اطلاعات با کارمند امضا کنید، پیشنهاد می‌کنیم که این مقالات مرتبط را مطالعه کنید.

عنصر قانون جرم افشای اطلاعات محرمانه کدام است؟

همانگونه که در مطالب بالا نیز گفتیم، برملا کردن اسرار زندگی مردم کاری نادرست و مغایر با اصول اخلاقی است اما این کار فقط در برخی از موارد خاص وصف مجرمانه پیدا می‌کند. عنصر قانونی جرم جرم افشای اطلاعات محرمانه در ماده 648 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) تعریف شده است. مطابق با این ماده، برملا کردن اسرار و اطلاعات مردم در صورتی جرم است که افشا کننده به واسطه شغل یا حرفه خود، مَحرم اسرار مردم شده باشد. در این ماده از افرادی مانند جراح، دارو فروش، ماما و پزشک به عنوان مثال، یاد شده است اما باید بدانیم که ارتکاب این جرم از سوی افراد زیر نیز امکان پذیر است:

1. وکلای دادگستری؛
2. کارشناسان رسمی؛
3. ماموران تشخیص و سایر مراجع مالیاتی؛
4. قضات؛
5. سردفتران اسناد رسمی؛
6. مترجمان رسمی؛
7. ماموران انتظامی.

به صورت کلی می‌توان گفت؛ این ماده صرفاً اشخاصی را شامل می‌شود که نوع شغل و حرفه آن‌ها باعث دسترسی به اطلاعات محرمانه زندگی دیگران می‌شود.

همچنین باید به این نکته توجه داشته باشیم، بر ملا کردن اطلاعاتی باعث ارتکاب این جرم خواهد شد که در دیدگاه عموم مردم، سری و محرمانه تلقی شوند. اطلاعات سری و محرمانه نیز به اطلاعاتی گفته می‌شود که اغلب مردم سعی در پنهان کردن آن دارند.

لازم به ذکر است که جرم افشای اطلاعات از جرائم مطلق است. یعنی افشا کننده به محض بازگو کردن اطلاعات و اسرار دیگران ، مرتکب این جرم می‌شود. حتی اگر مرتکب قصد آسیب رساندن به کسی که اسرار او فاش شده است را نداشته باشد. به عبارات دیگر، داشتن سوء نیت و قصد مجرمانه از شرایط تحقق این جرم نیست.

شرایط و اوضاع و احوال لازم برای ارتکاب جرم افشای اطلاعات محرمانه

جرائم در صورتی به وقوع می‌پیوندند و دارای وصف مجرمانه می‌شوند که شرایط و اوضاع و احوالی که قانونگذار برای تحقق آن‌ها در نظر گرفته است، مهیا شده باشد. قانونگذار، شرایط و اوضاع و احوال لازم برای ارتکاب جرم افشای اسرار و اطلاعات محرمانه دیگران را در ماده 648 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، مشخص کرده است.

شرایط ارتکاب جرم افشای اطلاعات محرمانه با توجه به قانون مجازات

مطابق با ماده 688 قانون مجازات، شرایط و اوضاع و احوال لازم برای محکومیت یک فرد به ارتکاب این عمل مجرمانه عبارت است از:

1. افشاء کننده اطلاعات به مناسبت شغل و حرفه‌ای که دارد از اسرار زندگی مردم با خبر شده باشد. برای مثال، پزشکان، جراحان، ماماها و دارو فروشان از جمله افرادی هستند که به واسطه شغل و حرفه‌ای که دارند از اسرار زندگی مراجعه کنندگان با خبر می‌شوند. بنابراین در صورتی که افشا کننده، اطلاعاتی که برملا کرده است را به واسطه شغل و حرفه خود، به دست نیاورده باشد، به مجازات این جرم محکوم نمی‌شود. برای مثال، پزشکی که به عنوان مهمان به خانه دیگری می‌رود و اسرار محرمانه میزبان را برای دیگران برملا و بازگو می‌کند، به ارتکاب این جرم محکوم نخواهد شد زیرا این پزشک به واسطه شغل و حرفه‌ای که دارد از اسرار زندگی میزبان مطلع نشده است؛
2. افشاء کننده، برای افشای اطلاعات و اسرار زندگی دیگران، مجوز قانونی نداشته باشد. در برخی از موارد ممکن است که قانون، فردی را ملزم به افشای اسرار زندگی شخص دیگر کند. فردی که به موجب حکم قانون، ملزم به افشای اسرار زندگی شخص دیگر شده است به مجازات مقرر در این ماده محکوم نمی‌شود. برای مثال، به موجب مواد 13 و 19 قانون طرز جلوگیری از بیماری‌های واگیردار ، پزشکان باید بیماری‌های واگیرداری مانند وبا، تیفوس، آبله و اسهال خونی را به مراکزی که از سوی وزارت بهداشت تعیین می شود، گزارش بدهند.

همچنین براساس ماده واحده قانون راجع به ثبت و گزارش اجباری بیماری‌های سرطانی، پزشکان ملزم هستند که موارد سرطانی یا مشکوک به سرطان را به مراکزی که از سوی وزارت بهداشت معین شده است، اعلام کنند.

آیا افشای گسترده اطلاعات از شرایط تحقق جرم افشای اطلاعات محرمانه است؟

افشاء به معنای بازگو و برملا کردن اطلاعات و اسرار یک فرد برای دیگران است. بنابراین در صورتی که افشاء کننده، اسرار و اطلاعات محرمانه دیگران که به واسطه حرفه و شغل خود به آن‌ها دسترسی پیدا کرده است را فقط برای یک نفر بازگو و برملا کند نیز به ارتکاب این جرم محکوم می‌شود. به عبارت دیگر می‌توان گفت که گستردگی افشای اطلاعات محرمانه از شرایط تحقق این جرم نیست.

مجازات افشای اطلاعات محرمانه چیست؟

قانونگذار، مجازات افشای اطلاعات محرمانه را در ماده 648 قانون مجازات مشخص کرده است. به موجب این ماده، فردی که اطلاعات محرمانه دیگران را افشاء کند و از طریق شغل و حرفه خود به این اطلاعات دسترسی پیدا کرده باشد؛ به مجازات ‌های زیر محکوم می‌شود:

1. از سه ماه و یک روز تا یک سال حبس؛
2. یک میلیون و پانصد هزار ریال تا شش میلیون ریال جزای نقدی؛

همچنین باید به این نکته توجه داشته باشیم که به موجب ماده 104 قانون مجازات اسلامی، مجازات افشای اطلاعات محرمانه از مجازات‌های قابل گذشت است. بنابراین تعقیب این جرم، رسیدگی به آن و اجرای مجازات منوط به شکایت شاکی و عدم گذشت او است. اگر شاکی گذشت کند، بر حسب مورد، قرار موقوفی پرونده یا قرار عدم اجرای مجازات صادر می‌شود و مجازات‌های مذکور در بالا نیز بر افشا کننده اسرار محرمانه اعمال نخواهد شد.

رسیدگی به جرم افشای اطلاعات محرمانه در صلاحیت کدام دادگاه کیفری است؟

جرم افشای اطلاعات محرمانه از جرائم تعزیری درجه 7 محسوب است. بنابراین، رسیدگی به این جرم و انجام تحقیقات آن در صلاحیت دادگاه کیفری 2 است. به عبارت دیگر می‌توان گفت که پرونده مرتبط با این جرم باید مستقیماً در دادگاه کیفری 2 مطرح شود. انجام تحقیقات مقدماتی مرتبط با این جرم نیز در صلاحیت همین دادگاه است. اگر پرونده مربوط به این جرم به اشتباه به دادگاه‌های دیگر ارائه شود، آن‌ دادگاه‌ها ملزم هستند که رسیدگی به پرونده را به دادگاه کیفری دو ارجاع دهند. بنابراین اگر در خصوص جرم افشای اطلاعات محرمانه دعوی مطرح می‌کنید، این مساله را در نظر داشته باشید که دادگاه‌ها مطابق با صلاحیت حرفه‌ای که برای آن‌ها تعیین شده است به دعاوی رسیدگی می‌کنند.

اشاره به این شرط در قراردادها چه شرایطی دارد؟

قرارداد ، یک سند و ماهیت حقوقی معتبر و لازم الاجرا است که از توافق و همکاری میان دو یا چند شخص حکایت می‌کند. شرایط و اصول اجرای قراردادها نیز به واسطه توافق میان طرفین آن‌ها مشخص می‌شود. اشخاصی که به واسطه تنظیم قرارداد با یکدیگر همکاری می‌کنند، ممکن است که به اطلاعات سری و محرمانه یکدیگر دسترسی پیدا کنند. به همین دلیل، قانونگذار به اشخاص حقیقی و حقوقی اجازه داده است که اصل عدم افشای اطلاعات محرمانه را در ضمن قراردادهای خود بیاورند و برای آن ضمانت اجرا تعیین کنند. باید به این نکته توجه داشته باشیم که ضمانت اجرای رعایت نکردن اصل عدم افشای اطلاعات محرمانه ، حقوقی است و به واسطه توافق میان طرفین قرارداد تعیین می‌شود.

مشاوره حقوقی و اقدام برای تنظیم این قرارداد

تعیین اصل عدم افشای اطلاعات در قراردادها می‌تواند به میزان قابل توجهی در جلوگیری از ورود ضرر و زیان به آن‌ها موثر باشد. در این حالت، هر یک از طرفین قرارداد کاملا متوجه هستند که اگر اسرار طرف دیگر را برملا کنند، باید جریمه بسیار زیادی بپردازند. تعیین این اصل در قراردادها نیازمند توجه و نگرشی همه جانبه است تا حقوق و منافع قانونی طرفین آن محفوظ بماند. برای دسترسی به قراردادی اختصاصی که با توجه همه جانبه به اصل عدم افشای اطلاعات تنظیم شده است، می‌توانید از خدمات تنظیم قرارداد استفاده کنید.

اگر در خصوص اصل محرمانگی و ضمانت اجرای عدم رعایت آن سوالی دارید نیز می‌توانید از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی تیم حقوقی رکلا بهره ببرید.