کدام یک از انواع قرارداد fob مناسب‌تر است؟ تعریف این قرارداد و اصول مربوط به آن!

به طور کلی فوب یا Free on Board، یک اصطلاح مرتبط با حوزه حقوق بین الملل محسوب می‌شود. این عبارت به معنای حمل تا روی عرشه کشتی است و در عرصه بازرگانی و تجارت‌ کاربرد زیادی دارد. به بیان دیگر فوب، به شرایط بین المللی حاکم بر حمل و نقل انواع کالا از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر اشاره می‌کند و بیشتر بر مسئولیت‌های ناشی از آسیب وارده بر آن‌ها تمرکز دارد. در این راستا، نمونه قرارداد fob ، قراردادی است که برای چنین جا به جایی‌هایی تنظیم و منعقد می‌شود. در این مقاله تلاش داریم که شما را با ماهیت این قرارداد و چهارچوب حاکم بر آن بیشتر آشنا سازیم.

قرارداد fob چیست ؟

همانطور که بیان شد، فوب در نمونه قرارداد fob ، به شرایط حمل و نقل کالاها از کشوری به کشور دیگر اشاره دارد. هدف اصلی از تنظیم این قرارداد، تعیین مسئولیت خریدار و فروشنده کالا در خصوص آسیب‌ها و خسارات احتمالی وارده بر کالاها است. به موجب این عمل حقوقی بین المللی، کالاها بر روی عرشه کشتی به خریدار آن‌ها انتقال داده می‌شوند. به بیان دیگر باید اشاره داشت که فوب، یک اصطلاح قراردادی است که فروشنده را ملزم می‌کند کالا را به کشتی یا بندر تعیین‌ شده توسط خریدار تحویل دهد. در این راستا، کالا با هزینه فروشنده، از طریق یک مسیر مشخص به مقصدی که خریدار تعیین می‌کند انتقال داده می‌شود.

به عبارت دیگر، به موجب این قرارداد، این فروشنده است که وظیفه دارد تمامی هزینه‌های مربوط به انتقال کالا به بندر مورد نظر خریدار برای حمل و نقل را به عهده بگیرد و پرداخت کند. پس از تحویل کالا به بندر مورد نظر خریدار، تمامی هزینه‌های پس از تحویل کالا به بندر مبدا، بر عهده خریدار قرار خواهد گرفت.

به طور کلی، هزینه‌هایی که برای حمل و نقل کالا از انبار فروشنده به انبار خریدار وجود دارد، به شرح ذیل است:

1. هزینه‌‌های مربوط به حمل و نقل کالا از انبار فروشنده به بندر مبدا؛
2. هزینه‌های مربوط به بارگیری کالا در کشتی؛
3. هزینه‌های مربوط به حمل کالا توسط کشتی تا بندر مقصد؛
4. هزینه‌های مربوط به تخلیه بار از کشتی در بندر مقصد؛
5. هزینه‌های مربوط به بیمه کالا؛
6. هزینه‌های مربوط به حمل کالا از بندر مقصد تا انبار خریدار.

به موجب نمونه قرارداد fob ، فروشنده کالا تنها پرداخت هزینه‌های مرتبط با حمل کالا از انبار خود تا بندر مبدا را بر عهده خواهد داشت و سایر هزینه‌ها بر عهده خریدار کالا خواهد بود.

تنظیم و انعقاد این قرارداد، برای چه کالاهایی مناسب است؟

همانطور که در قسمت‌های قبلی بیان شد، در این نمونه قرارداد ، ریسک و مسئولیت ضررها و خسارات احتمالی به کالا از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود. در این راستا، تنظیم و انعقاد قرارداد فوب ، برای فعالان بازارهای بین المللی در زمینه تجارت و معاملات انواع کالاهای ظریف یا اقلام با ارزش در معرضِ سرقت، بسیار مفید به فایده است.

توجه داشته باشید که اتاق بازرگانی بین المللی (International Chamber of Commerce) مقرر می‌کند که تنظیم و انعقاد نمونه قرارداد fob ، فقط برای محموله‌هایی که از طریق دریا حمل و نقل می‌شوند قابل اجرا است. در این راستا، برای کالاهایی که به شیوه‌های دیگری حمل و نقل می‌شوند، اشخاص قادرند قرارداد FCA را به عنوان یک استاندارد برای جا به جایی کالا از طریق انواع روش‌های حمل و نقل مورد نظر قرار دهند.

بررسی و شرح انواع قرارداد fob

به طور کلی نمونه قرارداد fob ، دارای انواعی است. در این قسمت، انواع مختلف این قرارداد را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

قرارداد فوب مبدا

نمونه قرارداد fob مبدا یا FOB Shipping Point یا FOB Origin، مسئولیت کالاها را در زمان تحویل آن‌ها به کشتی یا بندر، از فروشنده به خریدار منتقل می‌کند. به عبارت دیگر در این قرارداد، پس از خروج کالا از انبار فروشنده، فروشنده مراحل و فرآیند فروش کالاها را به اتمام می‌رساند. به این معنا که خریدار، مالک کالاهای خریداری شده می‌شود و در نتیجه نیز باید هزینه‌های حمل و نقل را در مسیر انبار خود پرداخت کند و مسئولیت خسارات وارده بر آن‌ها را بر عهده بگیرد.

زیرا در این حالت، مالکیت کالاها نیز در زمان تحویل آن‌ها به کشتی یا بندر مورد نظر توسط فروشنده، به خریدار انتقال داده می‌شود. بنابراین این منطقی است که فروشنده در برابر آسیب‌ها و خسارات وارده بر کالاها در هنگام حمل و نقل مسئولیت نداشته باشد.

قرارداد فوب در مقصد

در این نوع قرارداد fob یا Free on Board Destination، مالکیت کالاها در کشور مَقَر خریدار به او منتقل می‌شود. به بیانی دیگر، در این نوع از روش حمل و نقل کالا، بعد از این که فروشنده کالاها را به کشور مقصد خریدار تحویل داد، خریدار مالکیت آن‌ها را به دست می‌آورد و به عنوان مالک حقوقی شناخته می‌شود. در نتیجه فروشنده در زمان انتقال، از نظر قانونی مالک کالاها است و مسئولیت آسیب‌ها و خسارات احتمالی کالا را در طی فرآیند حمل و نقل بر عهده خواهد داشت. با توجه به این موضوع، می‌توان بیان داشت که این نوع از قرارداد، منافع خریدار را به نحو بهتری نسبت به نوع قبلی تامین خواهد کرد.

حقوق بین الملل و تاثیر شرایط حاکم بر نمونه قرارداد fob

همانطور که بیان شد، انواع قرارداد fob ، به عنوان بخش مهمی از حوزه حقوق بازرگانی و تجارت بین الملل محسوب می‌شوند. توجه داشته باشید که با توجه به ماهیت بین المللی انواع فوب، شرایط حاکم بر آن‌‌ها تحت استانداردهای اینکوترمز (Incoterms Standard) تعیین و صادر می‌شود. استانداردهای اینکوترمز، توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی (International Chamber of Commerce) مورد قانون گذاری قرار می‌گیرند. چنین استانداردهایی سبب می‌شوند که اشخاص بتوانند به صورت راحت‌تری، معاملات تجاری خود را در سطح بین المللی پیش ببرند.

وظایف فروشنده و خریدار در این قرارداد

به موجب این قرارداد، هر یک از خریدار و فروشنده، تعهداتی را بر عهده می‌گیرند که در این قسمت به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

تعهدات فروشنده در نمونه قرارداد fob

1. فروشنده متعهد می‌شود که لیست کالاهایی که در قرارداد فروش لحاظ شده‌اند و تمامی مدارک و اسناد لازم برای ضمیمه به آن‌ها را تهیه کند.
2. فروشنده متعهد می‌شود که پروانه‌ها (همانند پروانه صدور)، مجوزها، گواهی‌های امنیتی و سایر اسناد مورد نیاز در اینکوترمز فوب را کسب کند. برای مثال، این وظیفه فروشنده است که تشریفات گمرکی برای صدور کالا را طی نماید.

علاوه براین؛

1. فروشنده موظف است که کالاها را به کشتی مورد نظر خریدار یا بندر معین از سوی او تحویل دهد. در راستای این تعهد، فروشنده تعهد دارد که کالاها را در تاریخ یا یک بازه زمانی مورد توافق و مطابق با عرف بندر تحویل دهد. باید اشاره داشت که اگر در این قرارداد، بندری از سوی خریدار برای تحویل کالاها در نظر گرفته نشده باشد، این وظیفه فروشنده است که مناسب‌ترین بندر را به این منظور انتخاب کند.
2. فروشنده باید تمامی هزینه‌های بازبینی و بازرسی کالا را توسط مقامات ذی صلاح پرداخت کند. او نیز باید هزینه‌های بسته بندی کالا را نیز متقبل شود، مگر این که در تجارت یک کالا، بسته بندی آن عرف نباشد. به طور کلی، فروشنده باید کالاها را به شیوه مناسبی برای حمل و نقل دریایی بسته بندی کند، مگر اینکه در قرارداد فروش، شیوه خاصی از سوی خریدار تعیین شده باشد. در این خصوص نیز باید اشاره کرد که بسته بندی‌ها باید دارای نشانه گذاری باشند.
3. به موجب نمونه قرارداد fob ، فروشنده وظیفه دارد که به خریدار اطلاع دهد که کالاها را به کشتی یا بندر مورد نظر او انتقال داده است. در این زمینه، او نیز تعهد دارد که قصور بندر را در خصوص بارگیری کالاها در مهلت مقرر را نیز به اطلاع خریدار برساند. در هر دو حالت، فروشنده باید مدارک و اسنادی را جهت اثبات ادعاهای خود به خریدار ارسال کند.
4. تا این مرحله، اگر آسیب و خساراتی به کالاها وارد شود، فروشنده مسئولیت جبران آن‌ها را در برابر خریدار بر عهده خواهد داشت.

تعهدات خریدار در نمونه قرارداد fob

1. خریدار وظیفه دارد که هزینه‌های ناشی از حمل و نقل کالاها از بندر بارگیری مبدا به بندر مقصد را پرداخت کند.
2. به طور کلی، بیمه حمل و نقل الزامی نیست. با این حال این تصمیم خریدار است که چنین بیمه‌ای را برای حمل و نقل کالاهای خود در نظر بگیرد.
3. خریدار وظیفه دارد که هزینه‌های ناشی از رسیدگی به کالاها را در پایانه مقصد پرداخت کند.
4. هنگامی که محموله از کشتی تخلیه شد، خریدار نسبت به هزینه نهایی حامل برای تحویل بار به مقصد مسئولیت دارد.
5. در صورت ایجاد هرگونه هزینه در حین فرآیند تخلیه کالا در انبار مقصد، مسئولیت پرداخت آن‌ برعهده خریدار خواهد بود.
6. خریدار مسئول کلیه مالیات‌ها و هزینه‌های مربوط به ترخیص کالا از گمرک است. در صورت خرابی، جریمه یا تاخیر، خریدار باید هزینه‌ها و خطرات مربوط به آن را پوشش دهد.