نحوه فسخ معامله ملک و خودرو با استناد به خیار عیب خودرو

معامله خودرو به تنظیم یک قرارداد معتبر و قانونی نیاز دارد که در اصطلاح حقوقی به آن قرارداد بیع گفته می‌شود. بیع یک قرارداد لازم است و خریدار و فروشنده پس از امضای آن حق فسخ بر هم زدن معامله را ندارند. به سندی که برای معامله خودرو تنظیم می‌شود، مبایعه نامه (بیع نامه) می‌گویند. خریدار و فروشنده پس از امضای مبایعه نامه، حق بر هم زدن معامله را ندارند. مگر در شرایطی که قانونگذار اختیار فسخ قرارداد بیع را به آن‌ها داده باشد. خیار عیب خودرو ، یکی از موارد پیش بینی شده در قانون است که اختیار فسخ معامله را به خریدار می‌دهد.

در توضیح حق فسخ ناشی از عیب باید بگوییم که قانونگذار در ماده 396 قانون مدنی، ده نوع خیار برای فسخ قراردادهای لازم الاجرا پیش بینی کرده و خیار عیب نیز یکی از مهمترین آن‌ها است.

قانونگذار در قانون مدنی شرایط و تشریفات قانونی خاصی را برای تحقق خیار عیب و استناد به آن در نظر گرفته است. طرفین معامله در صورتی می‌توانند مبایعه نامه خودرو را به استناد اختیار ناشی از عیب، فسخ کنند که شرایط قانونی آن فراهم شده باشد. در ادامه این نوشته شرایط تحقق و استناد به این خیار را بررسی می‌کنیم.

شرایط تحقق خیار عیب در معامله خودرو چیست؟

قراردادی که برای معامله خودرو تنظیم می‌شود، یک قرارداد لازم و غیر قابل فسخ است. بنابراین، طرفین معامله نمی‌توانند این قرارداد را فسخ کنند و ملزم به تبعیت از آن هستند. مگر در صورتی که قانون اجازه این کار را به آن‌ها داده باشد. خیار به معنای اختیاری است که به واسطه قانون برای طرفین معامله در نظر گرفته می‌شود تا در صورت به وجود آمدن شرایط تحقق آن، بتوانند قرارداد بیع را فسخ کنند. اختیار ناشی از معیوب بودن مال مورد معامله، یکی از مهمترین خیارات تعریف شده در قانون مدنی است که امکان فسخ معامله خودرو را برای طرفین فراهم می‌کند.

به موجب ماده 422 قانون مدنی، این اختیار در صورتی تحقق پیدا می‌کند که خودروی مورد معامله عیب و نقص فیزیکی یا فنی داشته باشد. منظور از عیب نیز هر چیزی است که خودرو را از حالت اولیه و طبیعی آن خارج کند. بنابراین اگر شرایط قانونی خیار عیب خودرو تحقق پیدا کرده باشد، خریدار با استناد به آن می‌تواند معامله را فسخ کند. اختیار ناشی از عیب، فوری است، به این معنا که تاخیر خریدار در استناد به این خیار باعث ساقط شدن آن می‌شود. بنابراین، خریدار به محض اطلاع از عیب و نقص ماشین مورد معامله باید به اختیار ناشی از عیب، استناد کند.

شرایط استناد به خیار عیب در معامله خودرو چیست؟

همانطور که در مطالب قبلی این نوشته نیز گفتیم، قانونگذار شرایط و تشریفات قانونی خاصی را برای تحقق اختیار ناشی از عیب و استناد به آن در نظر گرفته است. خریدار در صورتی می‌تواند معامله را به استناد خیار عیب خودرو فسخ کند که شرایط تحقق و استناد به این خیار فراهم شده باشد. در ادامه، شرایط قانونی استناد به این خیار را بررسی می‌کنیم:

1. وجود عیب در زمان امضای مبایعه نامه: خریدار در صورتی می‌تواند معامله را به استناد خیار عیب فسخ کند که ماشین فروخته شده در زمان امضای مبایعه نامه معیوب و ناقص باشد. به عبارت دیگر، عیب و نقص خودرو در صورتی باعث ایجاد حق فسخ برای خریدار می‌شود که در زمان امضای مبایعه نامه وجود داشته باشد. عیب و نقصی که در فاصله زمانی امضای مبایعه نامه تا تحویل ماشین مورد معامله به خریدار در آن به وجود می‌آید نیز باعث تحقق شرایط استناد به اختیار ناشی از عیب مال مورد معامله از سوی خریدار می‌شود؛
2. پنهان بودن عیب: یکی از مهمترین شرایط تحقق خیار عیب خودرو پنهان و غیر آشکار بودن عیب است. به عبارت دیگر، خریدار در صورتی می‌تواند مبایعه نامه را به استناد اختیار ناشی از عیب فسخ کند که در زمان امضای آن از عیب و نقص فیزیکی یا فنی ماشین مورد معامله بی اطلاع باشد. اگر عیب و نقص خودروی معامله، آشکار و واضح باشد اما خریدار در هنگام امضای مبایعه نامه متوجه آن نشود نیز باعث تحقق شرایط استناد به اختیار ناشی از عیب خواهد شد؛
3. عدم شرط تبری از عیوب: اگر فروشنده هرگونه مسئولیت ناشی از خرابی و نقص خودروی مورد معامله را از خودش سلب و به صورت شرط در ضمن مبایعه نامه قید کرده باشد، دیگر خریدار حق استناد به این خیار را ندارد.

خیار عیب در مبیع کلی چه حکمی دارد ؟

خودروی مورد معامله می‌تواند عین معین یا کلی باشد. خودرویی به صورت عین معین معامله می‌شود که برای خریدار و فروشنده معلوم و مشخص باشد؛ مانند معامله یک دستگاه پراید که در پارکینگ فروشنده قرار دارد. کلی بودن ماشین مورد معامله به این معنا است که خودروی مورد معامله وجود خارجی نداشته یا برای خریدار و فروشنده معلوم و مشخص نباشد؛ مانند پیش فروش ماشین‌هایی که کارخانه در سال آینده تولید خواهد کرد.

باید به این نکته مهم توجه داشته باشیم که خیار عیب در مبیع کلی تحقق پیدا نمی‌کند. منظور از مَبیع، مال فروخته شده است. بنابراین، خریدار در صورتی حق استناد به خیار را پیدا می‌کند که مال مورد معامله معلوم و مشخص باشد.

در نتیجه باید بگوییم؛ خریدار در صورتی می‌تواند مبایعه نامه را به استناد خیار عیب خودرو فسخ کند که ماشین فروخته شده معلوم و مشخص باشد زیرا همانگونه که گفتیم شرایط استناد به خیار عیب در مبیع کلی تحقق پیدا نخواهد کرد.

منظور از مطالبه اَرش در خیار عیب خودرو

تحقق شرایط استناد به خیار عیب خودرو باعث ایجاد دو حق برای خریدار می‌شود که در ادامه، آن‌ها را بررسی می‌کنیم:

1. حق فسخ مبایعه نامه: خریدار با استناد به خیار عیب خودرو و اثبات تحقق شرایط آن می‌تواند مبایعه نامه را فسخ کند؛
2. حق مطالبه اَرش: در اصطلاح حقوق مدنی به ما به تفاوت قیمت خودروی معیوب با سالم، اَرش گفته می‌شود که براساس نظر کارشناس مشخص خواهد شد. تحقق شرایط استناد به خیار عیب خودرو باعث حق مطالبه ارش نیز می‌شود. بنابراین، خریدار می‌تواند مبایعه نامه را فسخ نکند اما ارش خودروی معیوب را از فروشنده بگیرد.

شرایط ایجاد حق مطالبه ارش

باید به این نکته توجه داشته باشیم که در برخی از موارد، خریدار به استناد خیار عیب در خودرو نمی‌تواند مبایعه نامه را فسخ کند. در این موارد، خریدار صرفاً حق مطالبه ارش خودروی معیوب را دارد. در ادامه، مواردی که خریدار، صرفاً از حق مطالبه ارش خودروی معیوب برخوردار می‌شود را بررسی می‌کنیم:

1. تلف شدن خودروی مورد معامله پس از تحویل آن به خریدار؛
2. انتقال مالکیت خودروی معیوب مورد معامله به دیگری از سوی خریدار؛
3. ایجاد تغییر در خودروی مورد معامله به وسیله مشتری؛
4. ایجاد یک عیب دیگر در خودروی مورد معامله پس از تحویل آن به مشتری.

منظور از خیار عیب در ملک چیست؟

خیار عیب به اموال منقول اختصاص ندارند و شرایط استناد به آن در معامله اموال غیر منقول نیز تحقق پیدا می‌کند. خیار عیب در ملک در صورتی تحقق پیدا می‌کند که ملک مورد معامله در زمان امضای مبایعه نامه معیوب و ناقص باشد. از دیگر شرایط تحقق این خیار در معامله ملک، بی اطلاعی خریدار نسبت به عیب و نقص ملک فروخته شده است. خریدار با استناد به این خیار می‌تواند مبایعه نامه را فسخ کند یا آنکه ارش ملک معیوب را از فروشنده بگیرد.

توصیه‌ای که حتما باید بدانید

وجود خیار عیب در معامله خودرو می‌تواند تضمین مناسبی برای حمایت از حقوق و منافع خریدار باشد. به همین دلیل توصیه می‌کنیم که اگر در هنگام تنظیم قولنامه خودرو ، حق استناد به خیار عیب را از خریدار ساقط می‌کنید، در عوض تضمین‌های مناسب دیگری را برای حمایت از حقوق او پیش بینی کنید. برای تنظیم قراردادی که تضمین‌های مناسبی برای حمایت از حقوق خریدار و فروشنده ماشین در آن پیش بینی شده است، می‌توانید از خدمات تنظیم قرارداد بهره ببرید. همچنین به منظور آشنایی با شرایط قانونی استناد به خیار عیب برای فسخ معامله نیز می‌توانید با وکلای ما در بخش خدمات مشاوره حقوقی تلفنی در تماس باشید.