تعاریف قانونی و شرایط صلاحیت طرفین برای قرارداد خواستگاری

خواستگاری، مراسمی است که پیش از نامزدی برگزار می‌کنند. نمونه قرارداد خواستگاری  ، یک نوع قرارداد است که میان یک زن و مرد تنظیم می‌شود. درخواست دهنده و قبول کننده ازدواج، موضوعات مورد توافق خودشان را در این قرارداد می‌نویسند. این قرارداد، یک قرارداد الزام آور و غیر قابل انحلال نیست. بنابراین، زن و مرد تا پیش از اجرای خطبه نکاح می‌توانند منصرف شوند و این قرارداد را به هم بزنند.

به موجب ماده 1035 قانون مدنی، وعده ازدواج باعث ایجاد رابطه زوجیت نمی‌شود. هر یک از زن و مرد تا پیش از اجرای صیغه نکاح می‌توانند منصرف شوند و از عمل به مفاد این قرارداد امتناع کنند. بنابراین این قرارداد هیچ گونه الزام قانونی برای درخواست دهنده و قبول کننده ازدواج ایجاد نمی‌کند.

در این نوشتار نکات قانونی مربوط به این قرارداد را بررسی خواهیم کرد.

آیا نمونه قرارداد خواستگاری ، یک قرارداد لازم الاجرا و الزام آور است؟

تعریف دقیقی از خواستگاری در فقه امامیه و قانون مدنی ایران ارائه نشده است. عرف و رویه مرسوم در جامعه، خواستگاری را اعلام درخواست ازدواج از سوی مرد می‌داند. ماده 1034 قانون مدنی نیز به مردان اجازه داده است که از زنان خواستگاری کنند. این قرارداد باید میان زن و مردی تنظیم ‌شود که از نظر قانونی اجازه ازدواج با یکدیگر را دارند.

مفاد و مطالبی که در این قرارداد نوشته می‌شود به وسیله توافق میان زن و مرد مشخص خواهد شد اما باید به این نکته توجه کنید که مفاد این قرارداد از نظر قانونی، الزام آور و لازم الاجرا نیستند.

مطابق با ماده 1035 قانون مدنی، وعده‌ی ازدواج ایجاد رابطه زوجیت نمی‌کند. بنابراین، هر یک از زن و مرد تا زمانی که خطبه نکاح اجرا نشده است، حق دارند که از اجرای مفاد این قرارداد خودداری کنند. همانطور که گفتیم این قرارداد از نظر قانونی الزام آور نیست. بنابراین هیچ یک از زن و مرد نمی‌توانند به استناد این قرارداد دیگری را مجبور به ازدواج کنند. این قرارداد الزام آور نیست. بنابراین زن و مرد به استناد این قرارداد نمی‌توانند بر علیه یکدیگر طرح دعوا کنند.

در صورت برهم خوردن نمونه قرارداد خواستگاری ، تکلیف هدایای اهدایی از سوی زن و مرد چه می‌شود؟

مطابق با ماده 1037 قانون مدنی اگر نامزدی به هم بخورد، هر یک از نامزدها می‌تواند هدایایی که به نامزد سابقش داده است را مطالبه کند. بنابراین، طرفین این قرارداد نیز در صورت انحلال آن می‌توانند هدایایی که به یکدیگر داده‌اند را مطالبه کنند.

زن و مردی که به موجب تنظیم و امضای این قرارداد، هدایایی دریافت کرده است در صورت منحل شدن قرارداد باید عین هدایا را به هدیه دهنده بازگرداند. برای مثال، در صورت برهم خوردن این قرارداد، زن باید انگشتر نامزدی را به مرد پس بدهد.

اهدا کننده در صورتی می‌توانند قیمت هدایا را مطالبه کند که:

1. عین هدایا از بین رفته باشند؛
2. عین هدایا عرفاً قابل نگهداری کردن باشند؛
3. دریافت کننده به صورت عمدی یا با اهمال کاری خودش باعث از بین رفتن هدایا شده باشد.

این قرارداد در صورت فوت هر یک از طرفین آن نیز منحل می‌شود. بنابراین، خانواده متوفی نیز می‌توانند عین هدایای او را از طرف دیگر این قرارداد مطالبه کنند. خانواده متوفی فقط می‌توانند عین هدایا را مطالبه کنند و اجازه مطالبه قیمت آن‌ها را ندارند.

بنابراین، اگر عین هدایا از بین رفته باشند نباید خانواده متوفی قیمت آن‌ها را مطالبه کنند.

آیا زن متاهل می‌تواند نمونه قرارداد خواستگاری را امضا کند؟

خواستگاری از زن متاهل نه تنها غیر قانونی است بلکه از نظر شرعی، اخلاقی و عرفی نیز کاری غیر مشروع، غیر اخلاقی و ناپسند به حساب می‌آید. به موجب ماده 1034 قانون مدنی، خواستگاری از زن شوهردار ممنوع است. زنی که شوهر دارد و متاهل است از اهلیت قانونی برای امضای این قرارداد برخوردار نیست.

بنابراین، این قرارداد هیچ گونه الزامی برای زن متاهل ایجاد نخواهد کرد حتی اگر آن را امضا کرده باشد.

نکته 1: زنی که شوهر دارد و متاهل است به عنوان شاهد می‌تواند متن قرارداد خواستگاری را امضا کند.

نکته 2: مردان متاهل می‌توانند این قرارداد را امضا کنند زیرا ازدواج مجدد مردان متاهل در قوانین ایران، ممنوع نشده است.

آیا دختران کمتر از 13 سال و پسران کمتر از 15 سال می‌توانند نمونه قرارداد خواستگاری را امضا کنند؟

قانونگذار جاری شدن خطبه نکاح دختران کمتر از 13 سال و پسران کمتر از 15 سال را منوط به رعایت سه شرط کرده است:

شرط اول، اجازه ولی: منظور از ولی، پدر و جد پدری است. بنابراین، دخترانی که کمتر از 13 سال سن دارند یا پسرانی که سنشان کمتر از 15 سال است بدون اجازه پدر یا جد پدری خودشان نمی‌توانند ازدواج کنند.

شرط دوم، رعایت مصلحت: پدر و جد پدری در صورتی می‌توانند به دختر کمتر از 13 سال یا پسر کمتر از 15 سال اجازه ازدواج بدهند که مصلحت آن‌ها را در نظر گرفته باشند.

شرط سوم، تشخیص دادگاه صالح: اجازه پدر و جد پدری به تنهایی برای ازدواج دختر کمتر از 13 سال یا پسر کمتر از 15 سال کفایت نمی‌کند بلکه دادگاه صالح نیز باید موافقت کند. موافقت با ازدواج دختر کمتر از 13 سال یا پسر کمتر از 15 سال در صلاحیت دادگاه خانواده است.

بنابراین دختری که سنش به 13 سال تمام شمسی نرسیده است یا پسری که کمتر از 15 سال تمام شمسی سن دارد از اهلیت قانونی برای امضای این قرارداد برخوردار نیستند. قرارداد مربوط به تقاضای ازدواج که توسط دختر کمتر از 13 سال یا پسر از 15 سال امضا شده فاقد هرگونه اثر و اعتبار قانونی است.

دختر کمتر از 13 سال در صورتی می‌تواند این قرارداد را امضا کند که پدر یا جد پدری و دادگاه خانواده با ازدواج او موافت کرده باشند. پسر کمتر از 15 سال نیز در صورتی می‌تواند این قرارداد را امضا کند که پدر یا جد پدری و دادگاه خانواده موافقت خودشان را با ازدواج او اعلام کرده باشند.

آیا زنی که طلاق گرفته و در عده طلاق رجعی است از اهلیت قانونی برای امضای این قرارداد برخوردار می‌شود؟

طلاق رجعی به طلاقی گفته می‌شود که زوج در ایام عده حق رجوع به زوجه را دارد. عده طلاق رجعی سه ماه است. زنی که مطلقه شده و در دوران عده طلاق رجعی است مانند زن شوهر دار محسوب می‌شود. زن مطلقه در دوران عده طلاق رجعی نمی‌تواند با مرد دیگری ازدواج کند. به همین دلیل، خواستگاری از زن مطلقه در دوران عده طلاق رجعی نیز ممنوع و غیر قانونی است.

نه تنها از لحاظ قانونی بلکه از لحاظ عرفی و اخلاقی نیز خواستگاری کردن از زن مطلقه در دوران عده طلاق رجعی کاری مذموم و ناپسند شمرده می‌شود. زن مطلقه تا زمانی که ایام عده طلاق رجعی سپری نشده است از اهلیت قانونی برای امضای متن قرارداد خواستگاری برخودار نخواهد شد.

بنابراین زن مطلقه در صورتی می‌تواند این قرارداد را امضا کند که ایام عده طلاق رجعی سپری شده باشد.

نکته: زن مطلقه در دوران طلاق رجعی می‌تواند این قرارداد را به عنوان شاهد امضا کند.

آیا محارم نسبی و سببی می‌توانند نمونه قرارداد خواستگاری را امضا کنند؟

از نظر اخلاقی، شرعی، عرفی و قانونی ازدواج با محارم نسبی و سببی کاری غیرمشروع، ناپسند، غیر اخلاقی و غیر قانونی است. تقاضای ازدواج از محارم نسبی نیز کاری غیر قانونی، نامشروع و  غیر اخلاقی به شمار می‌آید.

بنابراین محارم نسبی نمی‌توانند در خصوص تنظیم و امضای این قرارداد با یکدیگر توافق کنند.

نکته: محارم نسبی زن و مرد می‌توانند این قرارداد را به عنوان شاهد امضا کنند.

چگونه قرارداد اختصاصی خود را داشته باشیم؟

ازدواج و تعهدات مربوط به آن، از مهمترین توافقات میان اشخاص و خانواده‌های آن‌ها محسوب می‌شود. در موارد زیادی مشاهده شده است که مشخص نبودن تعهدات طرفین، اختلافات و مشکلات زیادی را میان آن‌ها ایجاد می‌کند. به همین دلیل است که تهیه و تنظیم یک قرارداد مکتوب از توافقات طرفین به عنوان یک رسم مهم، اهمیت زیادی دارد.

بدون شک هر مورد ازدواج و خواستگاری دارای شرایط خاصی است که باعث می‌شود به قراردادهای اختصاصی در خصوص آن نیاز باشد. اگر تمایل دارید که قراردادی مختص به شرایط خود داشته باشید، ابتدا پیشنهاد می‌کنیم که در گفتگو با مشاوره حقوقی تلفنی درباره حقوق و شروطی که می‌توانید در این قرارداد لحاظ کنید، مشورت بگیرید. در ادامه، این امکان نیز برقرار است که با استفاده از خدمات تنظیم قرارداد اختصاصی ، قرارداد مختص به شرایط خود را در اختیار داشته باشید.