اتاق بازرگانی؛ تشکلی قانونی در راستای حمایت از حقوق و منافع بازرگانان، کشاورزان و صاحبان صنایع و معادن
انجمن‌های بازرگانی در ایران دارای سابقه‌ای 130 ساله هستند. اولین اتاق تجارت ایران در سال 1305 در وزارت بازرگانی تاسیس و به رسمیت شناخته شد. در سال 1320 قانون جدیدی به تصویب رسید و به واسطه آن، نام اتاق بخش خصوصی ایران به « اتاق بازرگانی » تغییر پیدا کرد. در سال 1341 نیز قانون تاسیس اتاق صنایع و معادن ایران به تصویب رسید و در همین راستا، اتاق صنایع و معادن ایران در سال 1342 تشکیل شد. اتاق بازرگانی و اتاق صنایع و معادن ایران در سال 1348 با یکدیگر ادغام شدند و حاصل آن تاسیس اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران بود. تصویب قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار در سال 1390 باعث شد که عنوان کشاورزی نیز به انتهای نام اتاق بازرگانی اضافه شود و به این ترتیب، «اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران» شکل گرفت.
مورخان تاریخ اقتصاد ایران معتقد هستند که تمام فعالیت‌های صنفی و تخصصی بخش بازرگانی کشور بر پایه اتاق بازرگانی شکل گرفته است. این تشکل، یک تشکل غیر دولتی محسوب می‌شود اما با این حال باید تحت حمایت و نظارت قانون باشد. در همین راستا قانون اتاق بازرگانی و صنایع و معادن جمهوری اسلامی ایران در سال 1369 به تصویب رسید. قانونگذار در این قانون، حدود اختیارات و وظایف اتاق بازرگانی کشور را مشخص کرده است. در ادامه این نوشته با ارکان و نحوه تشکیل اتاق بازرگانی آشنا می‌شویم و سپس حدود اختیارات و وظایف این سازمان غیر دولتی را بررسی می‌کنیم.
معرفی اتاق بازرگانی به منظور آشنایی بیشتر با این سازمان غیر دولتی
در ابتدا باید بگوییم که این تشکل، یک نهاد غیر انتفاعی است که از بازرگانان و صاحبان صنایع و معادن تشکیل می‌شود. اعضای تشکیل دهنده این اتاق در تلاش هستند که در امور بازرگانی هماهنگی ایجاد کنند و همکاری موثری با نهادهای دولتی داشته باشند. این اتاق‌ها می‌توانند بهترین جایگاه برای پیگیری مطالبات و خواسته‌های فعالان اقتصادی در بخش خصوصی باشند. به صورت کلی می‌توان گفت که هدف از تشکیل این اتاق‌ها ایجاد همکاری و هماهنگی میان بازرگانان و صاحبان صنایع و معادن در مراکز مهم و اصلی تجاری کشور است.
با توجه به ماده 2 قانون اتاق بازرگانی می‌توان گفت که این تشکل در واقع یک موسسه غیر انتفاعی محسوب می‌شود که شخصیت حقوقی و استقلال مالی دارد. تاسیس این اتاق در شهرستانها مانعی ندارد اما مرکز اصلی آن در پایتخت کشور است. اتاق بازرگانی پایتخت، تحت عنوان اتاق ایران نیز شناخته می‌شود.
شرایط تشکیل این سازمان غیر دولتی در شهرستان
باید به این نکته توجه داشته باشیم، تشکیل این اتاق در شهرستانها در صورتی بلا مانع است که حداقل 25 عضو داشته باشد. حوزه فعالیت اتاق بازرگانی که در یک شهرستان تشکیل شده محدود به حوزه جغرافیایی همان شهرستان، براساس تقسیمات کشوری است. اتاقهای بازرگانی تشکیل شده در شهرستانها نیز دارای شخصیت حقوقی هستند و در امور مالی و اداری خود به صورت مستقل عمل می‌کنند. همچنین، اتاق شهرستانها باید دارای دو رکن هیات نمایندگان و هیات رئیسه باشند. می‌توان گفت که ساماندهی و تسریع رسیدگی به امور فعالان اقتصادی استان‌ها، از دلایل اصلی و مهم ایجاد این اتاق در شهرستانها است.
هم اکنون اتاقهای پایتخت کشور و شهرستانها به چهار بخش صنعت، معدن، بازرگانی و کشاورزی تقسیم می‌شوند. لازم به ذکر است که بازرگانان و صاحبان صنایع و معادن در صورتی می‌توانند در این اتاق عضو شوند که دارای کارت بازرگانی و سه سال سابقه فعالیت اقتصادی باشند.
کار اتاق بازرگانی چیست؟
در پاسخ به این سوال که وظایف اتاق بازرگانی چیست ، باید بگوییم که این تشکل وظایف و مسئولیت‌های مهم و تاثیرگذاری را بر عهده دارد. همانگونه که گفتیم، حدود اختیارات و وظایف این اتاق در قانون مربوط به آن، مشخص شده است. در ادامه، بخشی از وظایف اصلی و مهم این اتاق را بررسی می‌کنیم:
- ایجاد همکاری و هماهنگی میان بازرگانان و صاحبان صنایع، معادن و کشاورزی در راستای اجرای قوانین و مقررات جاری کشور؛
- تشکیل اتاقهای بازرگانی مشترک با کشورهای دوست؛
- تهیه، تایید و صدور برخی اسناد و مدارک بازرگانی، مطابق با قوانین داخلی و بین المللی؛
- داوری میان تجار و حل اختلافات تجاری آن‌ها؛
- مبادله اطلاعات تجاری در سطح بین المللی؛
- برقراری ارتباط با سفرا و رایزنان بازرگانی خارجی؛
- ایجاد تعامل و همکاری با سازمان‌های مرتبط با استاندارد کالا و خدمات؛
- تلاش در راستای جذب سرمایه گذاری خارجی در حوزه تجاری و صنعتی؛
- تشویق و ترغیب سرمایه گذاران داخلی در امور تولیدی به خصوص تولید کالاهای صادراتی که دارای مزیت نسبی هستند؛
- برگزاری دوره‌های آموزشی در رشته‌های مختلف بازرگانی، صنعتی، معدنی و خدماتی؛
- تشکیل اتحادیه‌های صادراتی، وارداتی و سندیکاهای تولیدی در حوزه فعالت‌های بازرگانی، صنعتی، معدنی و کشاورزی؛
- همکاری با نهادهای اجرایی و سایر مراجع ذی‌ربط در راستای اجرای قوانین و مقررات جاری کشور؛
- برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی بازرگانی داخلی و بین المللی.
اتاق مشترک بازرگانی چیست؟
اتاق مشترک بازرگانی به منظور برقراری روابط تجاری با کشورهای خارجی تشکیل می‌شود. اتاقهای مشترک تجاری سعی دارند که موانع و مشکلات برقراری روابط تجاری میان ایران و سایر کشورهای خارجی را برطرف کنند. ارتقای روابط تجاری با کشورهای خارجی نیز از دیگر اهداف تاسیس اتاق مشترک بازرگانی است. همچنین تشکیل اتاق مشترک، امکان تبادل نظر با بازرگانان خارجی و بهره‌مندی از تجارب آن‌ها را فراهم می‌کند.
بازرگانان ایرانی باید به این موضوع توجه داشته باشند که عضویت در اتاقهای تجاری مشترک می‌تواند مزایای متعددی را برای آن‌ها به دنبال داشته باشد.
ایران دارای 34 اتاق مشترک بازرگانی با سایر کشورها است. کشورهایی مانند عمان، عراق، امارات، کویت، ترکیه، اتریش، لهستان، کره جنوبی، ارمنستان، قطر، روسیه، هند، فنلاند، برزیل، ازبکستان و تاجیکستان از جمله کشورهای هستند که ایران با آن‌ها اتاق مشترک بازرگانی دارد.
نحوه نظارت بر اتاق بازرگانی
همانگونه که در مطالب قبلی این مقاله نیز گفتیم، تشکلی که در پایتخت کشور تشکیل شده است، تحت عنوان اتاق ایران شناخته می‌شود. اتاق ایران، وظیفه نظارت بر اتاقهای شهرستانها را بر عهده دارد. نظارت بر اتاق ایران نیز از وظایف شورای عالی نظارت محسوب می‌شود. شورای عالی نظارت از وزراء بازرگانی، اقتصاد و دارایی، صنایع، کشاورزی و وزیر معدن تشکیل شده و ریاست آن با وزیر دادگستری است.
بخش‌های اتاق بازرگانی
هم اکنون، اتاق بازرگانی پایتخت کشور و شهرستانها به چهار بخش بازرگانی، صنعت، معدن و کشاورزی تقسیم می‌شوند.
در اتاقی که در پایتخت کشور تشکیل شده است (اتاق ایران)، 16 نفر از بخش بازرگانی، 14 نفر از بخش صنعت، 4 نفر از بخش معدن و 6 نفر از بخش کشاورزی حضور دارند. اتاق تشکیل شده در پایتخت کشور باید دارای 60 نماینده باشد. 40 نماینده اتاق پایتخت از بخش خصوصی و 20 نماینده آن نیز توسط دولت انتخاب می‌شوند.
همچنین اتاق تشکیل شده در پایتخت کشور، دارای چهار رکن شورای عالی نظارت، هیات نمایندگان، هیات رئیسه و دبیر کل است. هر یک از ارکان این تشکل دارای اختیارات و وظایفی هستند که در قانون مشخص می‌شود.
در اتاق شهرستانها نیز حضور 5 نفر از بخش بازرگانی، 5 نفر از بخش صنعت، 2 نفر از بخش معدن و 3 نفر از بخش کشاورزی الزامی خواهد بود. لازم به ذکر است که اتاقهای شهرستانها باید حداقل دارای 25 عضو باشند. به صورت کلی می‌توان گفت که تقریباً تمام استان‌های کشور دارای اتاق هستند.
آشنایی با خدمات حقوقی گروه رکلا
گروه رکلا، یک مرجع حقوقی تخصصی است که خدمات خود را به حوزه قرارداد منحصر می‌کند. کارشناسان حقوقی حاضر در این گروه، خدمات مختلفی را در حوزه تنظیم قرارداد ارائه می‌دهند. خدمات تنظیم قرارداد و مشاوره حقوقی تلفنی از مهم‌ترین و پرکاربردترین خدمات ارائه شده توسط کارشناسان حقوقی این گروه هستند. طرفین قراردادها با استفاده از این خدمات می‌توانند قرارداد مدنظر خودشان را به صورت اختصاصی و توسط کارشناسان حقوقی حاضر در این گروه تنظیم کنند.
