تنظیم قرارداد داوری ؛ راهکاری مناسب برای رهایی از پیچ و خم‌های دادرسی
مطابق با ماده 183 قانون مدنی به توافق میان دو یا چند شخص برای ایجاد یک اثر حقوقی، قرارداد گفته می‌شود. قراردادها موضوعات مختلف و بی‌شماری دارند. به زبان ساده‌تر می‌توان گفت که اشخاص می‌توانند درباره تمام موضوعات قانونی و مشروع، قرارداد تنظیم کنند. قانون گذار به اشخاص اجازه داده است که به وسیله تنظیم قرارداد، میان خودشان یک مرجع حل اختلاف تعیین کنند. به مرجع حل اختلافی که به وسیله تنظیم قرارداد تعیین می‌شود، داوری می‌گویند. طرفین دعوا در صورتی می‌توانند برای حل و فصل اختلافات حقوقی خودشان به داوری مراجعه کنند که نمونه قرارداد داوری را تنظیم کرده باشند. بنابراین، طرفین می‌توانند به موجب تنظیم این قرارداد یک داور مرضی الطرفین را به عنوان مرجع حل اختلاف تعیین کنند.
در این مطلب می‌خواهیم از شرایط و نکات قانونی توافق‌نامه‌ای صحبت کنیم که برای تعیین مرجع حل اختلاف تنظیم شده است.
ماهیت قرارداد داوری در نظام حقوقی ایران
در خصوص ماهیت حقوقی قراردادهای داوری باید بگوییم که؛ در حقیقت توافق نامه‌ای است که به وسیله اعلام اراده از سوی دو یا چند شخص ایجاد می‌شود. طرفین این قرارداد با یکدیگر توافق می‌کنند که برای حل و فصل اختلافات حقوقی خودشان به داور مراجعه کنند. توافق نامه‌ای که طرفین در خصوص تعیین مرجع حل اختلاف تنظیم می‌کنند، یک سند الزام آور است. بنابراین، طرفین این توافق نامه پس از امضای آن می‌توانند برای حل و فصل اختلافات حقوقی خودشان به داوری مراجعه کنند.
لازم به ذکر است که تنظیم این توافق نامه برای طرفین آن مزایای زیادی را به دنبال دارد. از جمله مزایای تنظیم نمونه فرم قرارداد داوری این است که مانع از اتلاف وقت و هزینه طرفین آن می‌شوند. اگر شما برای حل و فصل اختلافات حقوقی خودتان بخواهید به دادگاه عمومی حقوقی و شورای حل اختلاف مراجعه کنید، باید هزینه دادرسی بپردازید و منتظر بمانید تا به پرونده شما رسیدگی شود اما اگر شما یک داور مرضی الطرفین را به عنوان مرجع حل اختلاف تعیین کرده باشید با صرف کم‌ترین وقت و هزینه می‌توانید اختلافات حقوقی خودتان را حل و فصل کنید.
همچنین، به این نکته توجه داشته باشید که؛ توافق نامه‌ای که برای تعیین مرجع حل اختلاف تنظیم می‌شود، یک سند لازم الاجرا است. بنابراین هیچ یک از طرفین این توافق نامه حق بر هم زدن آن را ندارند. این توافق نامه، صرفاً با فوت، حَجر و تراضی کتبی طرفین آن از بین می‌رود.
دلایل لزوم تنظیم قرارداد داوری حقوقی
قانون گذار در قانون آیین دادرسی مدنی، مراجع قضایی که اشخاص می‌توانند برای حل و فصل اختلافات حقوقی خودشان به آن‌ها مراجعه کنند را مشخص کرده است. دادگاه عمومی حقوقی و شورای حل اختلاف، صلاحیت رسیدگی به اختلافات حقوقی میان اشخاص را دارند. داوری یک مرجع قضایی استثنائی است. یعنی داور در صورتی صلاحیت رسیدگی به اختلافات حقوقی میان اشخاص را دارد که طرفین دعوا در این باره با یکدیگر توافق کرده باشند.
نحوه تعیین داور و حدود صلاحیت او در این توافق نامه به تصمیم طرفین آن بستگی دارد. طرفین این توافق نامه می‌توانند صلاحیت‌هایی نظیر صلاحیت صدور قرار تامین خواسته و صلاحیت صدور دستور موقت را برای داور مرضی الطرفین تعیین کنند.
انواع نمونه قرارداد حق الزحمه داوری
نمونه قرارداد حق الزحمه داوری را می‌توانیم به سه شکل تنظیم کنیم؛ قرارداد داوری مستقل، شرط داوری و قرارداد داوری عملی.
در ادامه، هر یک از انواع این توافق نامه را بررسی می‌کنیم:
قرارداد داوری مستقل: این توافق نامه مطابق با ماده 10 قانون مدنی و اصل آزادی قراردادها تنظیم می‌شود. اشخاص به موجب تنظیم این توافق نامه تصمیم می‌گیرند که برای حل و فصل اختلافات حقوقی خودشان به داوری مراجعه کنند. اختلافی که طرفین این توافق نامه برای حل و فصل آن می‌خواهند به داوری مراجعه کنند، سه حالت دارد:
- اختلاف در زمان تنظیم این توافق نامه روی داده است؛
- پیش از تنظیم این توافق نامه، طرفین آن با یکدیگر اختلاف پیدا کرده‌اند؛
- : اختلاف هنوز روی نداده است اما احتمال بروز آن (اختلاف) در آینده وجود دارد.
شرط داوری: طرفین یک توافق نامه در هنگام تنظیم آن می‌توانند شرط داوری را نیز بگنجانند. طرفین توافق نامه‌ای که شرط داوری در آن قید شده است باید برای حل و فصل اختلافات حقوقی خودشان به داور یا هیات داوری مراجعه کنند.
قرارداد داوری عملی: معمولاً اشخاص که با یکدیگر اختلاف پیدا کرده‌اند، پیش از مراجعه به داوری در این باره با یکدیگر توافق می‌کنند. ممکن است که یکی از طرفین اختلاف بدون توافق با طرف دیگر، نزد داوری یا شخص ثالثی برود و از او بخواهد که درباره اختلاف آن‌ها اظهار نظر کند. اگر طرف دیگر اختلاف بدون آنکه اعتراضی داشته باشد نزد داور حاضر شود و از خودش دفاع کند، نشان می‌دهد که او داوری را به عنوان مرجع حل اختلاف پذیرفته است. داور مذکور می‌تواند به اختلافات میان این دو شخص رسیدگی کند.
چرا تنظیم مکتوب این توافق نامه اهمیت دارد؟
درباره لزوم تنظیم کتبی این توافق نامه اختلاف نظر وجود دارد. برخی از حقوقدانان معتقد هستند که این توافق نامه باید به صورت مکتوب تنظیم شود. برخی دیگر از حقوقدانان معتقد هستند که توافق شفاهی که در خصوص مراجعه به داوری صورت گرفته نیز معتبر است. حقوقدانان گروه اول به ماده 481 قانون آیین دادرسی مدنی استناد می‌کنند. به موجب ماده مذکور، انحلال نمونه قرارداد داوري منوط به تراضی کتبی طرفین آن است. این حقوقدانان با استناد به این ماده می‌گویند که اصل نمونه قرارداد داور نیز باید به صورت مکتوب تنظیم شود.
حقوقدانان گروه دوم به اصل آزادی قراردادها استناد می‌کنند. در ماده 10 قانون مدنی ایران از اصل آزادی قراردادها صحبت شده است. این حقوقدانان معتقد هستند که توافق شفاهی میان طرفین این قرارداد برای تحقق آن کفایت می‌کند و تنظیم کتبی آن ضرورتی ندارد.
در تطبیق این دو نظر باید بگوییم که در قانون آیین دادرسی مدنی به ضرورت تنظیم مکتوب این توافق نامه اشاره‌ای نشده است. توافق نامه‌ای که به صورت مکتوب تنظیم و امضا شده، سندی است که توافق میان طرفین آن را به اثبات می‌رساند. بنابراین، طرفین با استناد به توافق نامه مکتوب می‌توانند ثابت کنند که داوری را به عنوان مرجع حل اختلاف انتخاب کرده‌اند.
همچنین با در اختیار داشتن چنین سندی، در هنگام بروز هر گونه شک و شبهه در خصوص مرجع حل اختلاف می‌توانیم به توافق نامه مکتوب مراجعه کنیم. بنابراین، به شما توصیه می‌کنیم که نمونه قرارداد داور را به صورت مکتوب تنظیم کنید.
ضمانت اجرای تعیین مدت در نمونه فرم قرارداد داوری
نکته مهم در خصوص این قرارداد این است که، مشخص کردن مدت در این قرارداد ضرورتی ندارد اما طرفین می‌توانند در خصوص تعیین بازه زمانی آن با یکدیگر توافق کنند.
مدت نمونه قرارداد داوری داخلی می‌تواند محدود به بازه زمانی محدود و مشخصی باشد. بازه زمانی که در این قرارداد تعیین می‌شود، قابل تمدید نیست زیرا با توافق میان طرفین تعیین شده و نشان دهنده اراده مشترک آن‌ها مبنی بر محدودیت مدت داوری است. طرفین این قرارداد پس از اتمام مدت آن، می‌توانند برای حل و فصل اختلافات حقوقی میان خودشان به دادگاه عمومی حقوقی و شورای حل اختلاف مراجعه کنند.
نمونه قرارداد قبول داوری مشروط
ممکن است که در این توافق نامه شرط شود که طرفین پیش از مراجعه به داور باید اقدامات دیگری را نیز انجام بدهند. مثل اینکه طرفین شرط کرده‌اند که پیش از مراجعه به داوری باید با یکدیگر مذاکره کنند و سعی در حصول سازش داشته باشند. در نمونه قرارداد قبول داوری مشروط، داوری مرضی الطرفین هنگامی می‌تواند به اختلافات رسیدگی کند که شرط حاصل شده باشد. در مثال بالا، داور در صورتی می‌تواند به اختلافات میان طرفین این توافق نامه رسیدگی کند که آن‌ها با یکدیگر مذاکره کرده باشند.
برخی از حقوقدانان معتقد هستند که اگر شرط حاصل نشده باشد حتی داور هم صلاحیت رسیدگی به اختلاف را ندارد.
پیشنهادی کاربردی در این خصوص؛
طرح دعوا در دادگاه باعث اتلاف وقت و هزینه شما می‌شود. بنابراین به شما توصیه می‌کنیم که در هنگام تنظیم و امضای قراردادهای خودتان، در خصوص تعیین مرجع حل اختلاف نیز تصمیم گیری کنید. در نمونه قراردادهایی که توسط تیم حقوقی رکلا ارائه می‌شوند، به شما این امکان داده شده است که یک یا چند داور مرضی الطرفین را به عنوان مرجع حل اختلاف تعیین کنید. همچنین این امکان را دارید که با ثبت درخواست تنظیم قرارداد اختصاصی ، از مشاوران حقوقی و وکلای مجموعه بخواهید که برای قرارداد خصوصی شما نیز شرط داوری را در نظر بگیرند و در متن قرارداد درباره آن بنویسند.
علاوه براین، برای تعیین بهترین مرجع حل اختلاف و همچنین برای کسب اطلاعات کاربردی در زمینه مسائل حقوقی قراردادی که امضا می‌کنید نیز، می‌توانید از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی بهره ببرید.
نظرات
