قرارداد ازدواج در ایران ؛ تفاهم نامه ازدواج چیست؟
در دوران ظهور اسلام، انواع مختلفی از ازدواج مرسوم و متداول بود که دین اسلام تمام آن‌ها را مردود و باطل اعلام کرد و تنها، ازدواجی را مشروع دانست که در قالب عقد نکاح و همراه با رعایت شرعی آن، ایجاد و امضا شده باشد. به همین دلیل، قوانین ازدواج به طور مفصل و با ذکر جزئیات در روایات و آموزه‌های دین اسلام و کتاب‌های فقهی فقهای امامیه آورده شده است. در قانون مدنی ایران نیز تمامی قوانین نکاح از دستورات شرعی دین اسلام پیروی می‌کند و به همین دلیل، بسیاری از قوانین ازدواج آمره و لازم الاجرا هستند و زوجین نمی‌توانند برخلاف آن‌ها با یکدیگر توافق کنند اما آن‌ها می‌توانند پیش از امضای عقد نامه درباره یک سری شرایط با یکدیگر توافق و نمونه تفاهم نامه ازدواج را تنظیم و امضا کنند.
ازدواج که در اصطلاح حقوقی به آن نکاح نیز گفته می‌شود، یکی از عوامل بقاء و رشد نسل بشر است. به گونه‌ای که نمی‌توان نقطه آغازی برای آن در نظر گرفت. ازدواج به معنای عهد و پیمان زناشویی میان زن و مرد است زیرا زن و شوهر بعد از بستن این پیمان با یکدیکر متحد و شریک می‌شوند و خانواده‌ای را به وجود می‌آورند. قوانین و شرایط تفاهم نامه ازدواج در میان ملل مختلف دنیا متفاوت است زیرا قوانین ازدواج به طور مستقیم از سنت‌ها و باورهای دینی ملل مختلف تاثیر می‌پذیرد. در ادامه، این تفاهم نامه را مطابق با قوانین ایران بررسی می‌کنیم.
تفاهم نامه ازدواج چیست؟
نمونه تفاهم نامه ازدواج در معنای خاص آن به معنای سندی است که به وسیله زن و مرد تنظیم و امضا می‌شود و موضوع آن نیز حقوق و تکالیفی است که زن و شوهر درباره آن‌ها با یکدیگر بحث کرده‌اند و به تفاهم رسیده‌اند. تفاهم نامه ازدواج در این معنا الزام آور نیست و برای زن و مردی که ازدواج کرده‌اند یا در شرف ازدواج هستند، هیچ‌گونه تعهد و ضمانت اجرای قانونی را ایجاد نمی‌کند. به زبان ساده‌تر، تفاهم نامه سندی است که مذاکرات شفاهی زن و مرد در آن نوشته و به صورت عادی یا رسمی تنظیم می‌شود.
نمونه تفاهم نامه ازدواج در حقیقت پیش نویس و مقدمه‌ای در راستای تنظیم نمونه توافق نامه ازدواج است. در مرحله تنظیم تفاهم نامه، زوجین همچنان درباره شرایط خود به یک توافق قاطع نرسیده‌اند و به همین دلیل، تفاهم نامه، الزامی برای زن یا مرد ایجاد نمی‌کند. برای مثال، زن و شوهر می‌توانند درباره حق حضانت فرزندان به تفاهم برسند اما تا زمانی که این توافق قطعی نشده و صرفاً در مرحله مذاکره است، الزامی برای زن و شوهر ایجاد نمی‌کند.
در برخی مواقع زن و مرد درباره موضوعاتی به توافق قطعی می‌رسند و آن‌ها را در ضمن تفاهم نامه ازدواج قید می‌کنند. این توافق نامه ازدواج ، برای زن و شوهر الزام قانونی ایجاد می‌کند. به خصوص اگر در متن تفاهم نامه از الفاظی مانند تعهد، متعهد است، الزامی است و باید، استفاده کرده باشند. مانند اینکه زن و شوهر با یکدیگر یک تفاهم نامه امضا می‌کنند و به موجب آن، زن موافقت می‌کند و متعهد می‌شود که مهریه خود را ببخشد.
پیش از نکاح چه توافقاتی لازم است؟
قرارداد قبل از ازدواج یک قرارداد خانوادگی و به معنای توافق میان زن و مردی است که قرار است در آینده با یکدیگر ازدواج کنند. تنظیم قرارداد پیش از ازدواج و نمونه تفاهم نامه ازدواج در کشورهایی مانند کانادا و انگلیس امری رایج و قانونی است اما مطابق با ماده 1035 قانون مدنی ایران به صرف وعده ازدواج، رابطه زوجیت میان زن و مرد ایجاد نمی‌شود. بنابراین زن و مردی که هنوز به صورت شرعی و قانونی با یکدیگر ازدواج نکرده‌اند، نمی‌توانند درباره موضوعاتی مانند حضانت فرزندان، مهریه یا حق طلاق زوجه در قرارداد پیش از ازدواج و خوانده شدن خطبه عقد نکاح با یکدیگر به توافق برسند زیرا عقد نکاح سبب و علت به وجود آمدن حق حضانت، حق مهریه و دریافت نفقه است و زن و مردی که با یکدیگر ازدواج نکرده‌اند حتی اگر نامزدی هم کرده باشند، از نظر قانونی در حکم افراد غریبه هستند.
با توجه به تمامی مقدماتی که گفتیم، به صرف تنظیم قرارداد قبل از ازدواج نمی‌توان زن یا مردی را مجبور به ازدواج کرد زیرا مطابق با ماده 1035 قانون مدنی تا زمانی که خطبه عقد نکاح جاری نشده است؛ زن یا مرد حق دارند منصرف شوند و فردی که از وصلت انصراف داده است را نمی‌توان مجبور به ازدواج کرد. حتی اگر قسمتی از مهریه مورد توافق یا هر مال دیگری میان زن و مردی که قصد ازدواج با یکدیگر را دارند رد و بدل شده باشد.
بررسی این قرارداد در کشور
قرارداد ازدواج که در اصطلاح حقوقی به آن عقد نکاح نیز گفته می‌شود؛ یک نوع توافق قانونی و لازم الاجرا است که به وسیله موافقت زن و مرد به وجود می‌آید. قرارداد ازدواج دارای آثار قانونی است و پس از امضا و ایجاد آن حقوق و تکالیفی به عهده هر یک از زن یا مرد قرار می‌گیرد. برای مثال، زن مکلف به تمکین از شوهر می‌شود و در عین حال از حق دریافت مهریه نیز برخوردار است و متقابلاً مرد نیز مکلف به پرداخت مهریه و پرداخت نفقه همسر خود است.
بسیاری از حقوق و تکالیفی که به عهده زوجین قرار می‌گیرد، لازم الاجرا هستند و زوجین نمی‌توانند برخلاف آن‌ها با یکدیگر به تفاهم یا توافق قطعی برسند. برای مثال، زوج نمی‌تواند در ضمن عقد نکاح شرط کند که پرداخت نفقه همسر خود را به عهده نمی‌گیرد یا زوجه نمی‌تواند شرط کند که از همسر خود تمکین نخواهد کرد اما زن و شوهر می‌توانند درباره برخی از حقوق و تکالیف خود به تفاهم برسند و آن را به صورت شرط در ضمن عقد نکاح بنویسند. شرایط ضمن عقد، یکی از موارد پیش بینی شده از سوی قانون گذار است که تنظیم عقد نامه براساس انتظارات زوجین را امکان پذیر می‌سازد. بنابراین زوجین می‌توانند درباره هر موضوع مشروع و قانونی به تفاهم برسند و در ضمن قرارداد نکاح، به آن شرط اشاره کنند.
لازم به ذکر است که مطابق با قانون مدنی، نکاح (ازدواج) جزء قراردادهای لازم الاجرا محسوب می‌شود و به همین دلیل شروط قانونی و مشروع که در ضمن عقد نکاح آمده‌اند نیز لازم الاجرا هستند. لازم الاجرا بودن شروط ضمن عقد نکاح، مانع از تخطی و تخلف زن و شوهر از این شرایط می‌شود.
شرایط ضمن توافق
شرایط ضمن عقد نکاح (ازدواج) موضوعاتی هستند که زن و مرد در قرارداد پیش از ازدواج ، درباره آن‌ها به تفاهم رسیده‌اند و با توافق یکدیگر، توافقات را در عقد نامه نکاح ثبت می‌کنند. در قانون مدنی ایران به شرایط ضمن عقد نکاح اشاره‌ای نشده است اما زوجین می‌توانند در هنگام تنظیم سند نکاح شرایط مشروع و قانونی خود را قید کنند. سند ازدواج یک سند رسمی است و به همین دلیل شرایطی که در ضمن آن قید می‌شود نیز از رسمیت برخودار هستند. اسناد رسمی مطابق با ماده 1289 قانون مدنی از ادله اثبات دعوا هستند بنابراین در صورتی که زوجین در خصوص شرایط ضمن عقد به اختلافی برخورد کردند می‌توانند در نزد مرجع قانونی و قضایی به سند ازدواج استناد کنند و ادعای خود را به اثبات برسانند.
نمونه تفاهم نامه ازدواج و شروط ضمن عقد
مطابق با ماده 1113 قانون مدنی، حق طلاق برای مرد قرار داده شده است اما زوجین می‌توانند در متن تفاهم نامه ازدواج درباره حق طلاق زوج و واگذاری این حق به زوجه با یکدیگر به تفاهم برسند.
واگذاری حق طلاق زوج به زوجه تنها با تنظیم و امضای قرارداد وکالت ممکن است بدین صورت که زوجه در ضمن عقد نکاح شرط می‌کند که وکیل زوج در امر طلاق باشد و به او وکالت بلاعوض داده شود. در این صورت زوجه به وکالت از زوج هر زمان که خواست می‌تواند خودش را طلاق بدهد. در اصطلاح عامیانه به این امر، حق طلاق گفته می‌شود.
دیگر موضوعات مورد توجه زوج و زوجه در نمونه تفاهم نامه ازدواج
از دیگر موضوعاتی که زوج و زوجه می‌توانند در نمونه تفاهم نامه ازدواج در خصوص آن‌ها به تفاهم برسند و در ضمن عقد نکاح به صورت شرط قید کنند، عبارت هستند از:
- حق تحصیل: به موجب این شرط زوجه می‌تواند تا هر مقطعی که خواست و در هر مکانی که شرایط اقتضاء می‌کند به تحصیلات خود ادامه بدهد.
- حق اشتغال: با قید این شرط، زوجه می‌تواند به هرکاری که تمایل دارد، اشتغال داشته باشد.
- حق خروج زوجه از کشور: مطابق با آنچه که در قانون گذرنامه آمده است، زنان متاهل بدون اجازه کتبی از همسران خود نمی‌توانند از کشور خارج بشوند. زوجین می‌توانند در نمونه تفاهم نامه ازدواج در خصوص این موضوع نیز به تفاهم برسند، بدین صورت که ضمن عقد نکاح، این اختیار زوج به موجب وکالت بلاعزلی که به زوجه می‌دهد به او منتقل شود. در این صورت زوجه برای دریافت گذرنامه یا تمدید آن نیازی به اجازه شوهر خود ندارد و می‌تواند به هر مقصدی از کشور خارج شود.
پیشنهاد
تنظیم این تفاهم نامه اهمیت زیادی برای زوجین دارد زیرا حقوق، اختیارات و تعهدات زندگی آینده آن‌ها را تحت الشعاع قرار می‌دهد. به همین دلیل، پیشنهاد می‌کنیم که حتما برای نوشتن این تفاهم نامه از وکلای پایه یک دادگستری و مشاوران حقوقی مجرب کمک بگیرید. شما می‌توانید با ثبت درخواست مشاوره حقوقی تلفنی ، در خصوص متن تفاهم نامه ازدواج اطلاعات مناسبی کسب کنید.
