لایحه جرح شهود به همراه بررسی کاربرد و شرایط حاکم بر لایحه جرح و تعدیل شهود

لایحه جرح شهود یکی از انواع لایحه دادگاه است که توسط خواهان، خوانده یا وکلای آن‌ها تنظیم و به دادگاه تقدیم می‌شود. در بسیاری از دادرسی‌هایی که از طریق دادگاه‌ها انجام می‌شود، شهادت شهود یکی از ارکان فرآیند دادرسی است. گاهی اهمیت این شهادت تا جایی است که بدون آن، صدور یک حکم عادلانه و متناسب مقدور نیست. اشخاص بعد از اقامه دعوا در دادگاه، برای اثبات ادعای خود، شاهد یا شاهدانی را نیز به این مرجع معرفی می‌کنند تا در صورت لزوم از اطلاعات آن‌ها استفاده شود.

بنابراین شهادت شاهد یکی از را‌ه‌های ثابت کردن دعوا است که در فقه و قانون، برای آن شرایطی تعیین شده است. همانطور که اشاره کردیم در برخی از پرونده‌ها شهادت شهود از ارکان مهم یک دادرسی عادلانه شناخته می‌شود، تا جایی که قاضی بدون کمک شهود نمی‌تواند حکم دقیقی را صادر کند. به همین دلیل شهادت همیشه مورد توجه و اهمیت قرار دارد، تا جایی که قانونگذار برای حمایت از شهود، شرایطی را در نظر گرفته است تا شهود با آرامش خاطر و برای ادای شهادت، در دادگاه حاضر شوند و هراسی از اتفاقات پس از شهادت که ممکن است برای آن‌ها رخ دهد نداشته باشند.

منظور از شهادت موضوع لایحه جرح شهود چیست؟

در واقع شهادت به معنای اخبار و اطلاعاتی است که افراد به صورت کتبی یا شفاهی، برای اثبات ادعایی به دادگاه ارائه می‌دهند. اما گاهی ممکن است شاهد یا شاهدان، به صورت عمد یا غیر عمد، اخباری درست و اطلاعاتی کامل از جریانی که در دادگاه برای آن شهادت می‌دهند، نداشته باشند و با دادن اطلاعات ناکافی یا اشتباه، سبب اعتراض فردی شوند که بر علیه او شهادت می‌دهند. قانونگذار ما این مورد را پیش بینی کرده است. در واقع زمانی که یکی از طرفین دعوا که شاهد بر علیه او شهادت داده است، به اظهارات شاهد اعتراض دارد، می‌تواند این اعتراض را در قالب نمونه لایحه جرح شهود مطرح کند.

شرایط شاهد طرف لایحه جرح شهود

قانونگذار برای شاهد شرایطی را پیش بینی کرده است و فردی که به عنوان شاهد و مطلع در جلسه دادگاه حاضر می‌شود، باید این شرایط را داشته باشد. در غیر این صورت شهادت او معتبر و قابل قبول نیست.

شاهد باید عادل، بالغ، مومن و حلال زاده باشد. همچنین او باید در دعوا بی‌طرف باشد، یعنی پیروزی هر کدام از طرفین دعوا نفعی برای او نداشته باشد. همچنین شاهد نباید به ولگردی و تکدی گری اشتغال داشته باشد.

در صورتی که شاهد همه این شرایط را داشته باشد، قاضی می‌تواند به گفته‌های او به عنوان یکی از ادله اثبات دعوی استناد کند و با توجه به این اظهارات حکم صادر کند. در غیر این صورت اطلاعاتی که شاهد به دادگاه ارائه می‌دهد، نمی‌تواند به عنوان دلیل مورد استفاده قرار گیرد. البته ممکن است برای قاضی به عنوان اماره قضایی در نظر گرفته شود.

دعوت شاهد موضوع لایحه جرح شهود به دادگاه

زمانی که به دعوایی در دادگاه رسیدگی می‌شود، اگر قاضی شهادت شهود را لازم و موثر در فرآیند رسیدگی و صدور حکم تشخیص دهد، قرار استماع گواهی شهود را صادر می‌کند و از طرفین می‌خواهد که اگر شاهدی دارند، او را به دادگاه معرفی کنند. در این صورت شاهدان به جلسه دادگاه دعوت می‌شوند و برای آن‌ها درباره مجازات ناشی از شهادت دروغ توضیح داده می‌شود، بعد از آن شاهد قسم یاد می‌کند که جز حقیقت چیزی نگوید.

مقررات راجع به شهادت از قوانین آمره است و نمی‌توان بر خلاف آن توافق و اقدامی انجام داد. قاضی مکلف است که شرایط مورد نیاز برای شهادت را بررسی کند و اگر تشخیص دهد فردی که به عنوان شاهد معرفی شده، فاقد این شرایط است او را به عنوان شاهد نپذیرد و رد ‌کند. به عنوان مثال اگر قاضی تشخیص دهد که فرد شاهد، متکدی است یا به عنوان شخص نافع در دادگاه حاضر شده است، اظهارات او را موثر در دادرسی نمی‌داند. در صورتی که یکی از طرفین، فرد متکدی یا ولگرد را با وعده پول به دادگاه بیاورد و شخص شاهد نیز شهادت دروغین بدهد، این شهادت قابل قبول نیست، زیرا فرد قصد دارد با ارائه شهادت دروغ به دادگاه، منفعتی غیر مشروع را به دست آورد.

بدیهی است در مواقعی که فرد به عنوان شاهد در دادگاه حاضر می‌شود، اگر قاضی تشخیص دهد که او فرد عادلی نیست، حسن سابقه ندارد یا اهل معصیت و فساد است، به شهادت او ترتیب اثر نمی‌دهد. همچنین در صورتی که قاضی با پرسش از شاهد متوجه تناقض در صحبت‌های او شود، شهادت او را نمی‌پذیرد بلکه آن را رد می‌کند.

تاثیر رابطه خویشاوندی در شهادت

در حال حاضر رابطه خویشاوندی و رابطه خادم با کسی که برای او کار می‌کند، از موارد جرح شهود نیست. یعنی حتی شهادت پدر و مادر و خواهر و برادر هم در دادگاه استماع می‌شود و تشخیص صحت اعتبار این شهادت با قاضی خواهد بود و اگر تشخیص دهد که رابطه فامیلی یا رابطه خادم با مخدومی (خادم یعنی کسی که برای شما کار می‌کند) در شهادت او تاثیر نداشته است، قاضی این شهادت را می‌پذیرد ولی اگر رابطه فامیلی و خادم و مخدومی سبب شود که فرد حقیقت را پنهان کند یا تمام حقایق را بیان نکند، قاضی این شهادت را در حکم خود ترتیب اثر نمی‌دهد.

در دعاوی مدنی بر خلاف دعاوی کیفری نمی‌توان شاهد را جلب کرد.

بررسی جرح و تعدیل در نمونه لایحه جرح و تعدیل شهود

جرح شهود با عنوان اعتراض به شاهد هم بیان می‌شود. این اصطلاح به معنی آن است که فرد مدعی ثابت کند که شاهد، فاقد شرایط مورد نیاز برای ادای شهادت شرعی است.

تعدیل به معنی شهادت یکی از طرفین نسبت به وجود شرایط لازم برای ایفای شهادت توسط شاهد مد نظر او است. به عبارت دیگر طرف دعوا که شاهد به نفع او در دادگاه شهادت داده است، بتواند به وجود شرایط لازم برای شهادت شرعی توسط این فرد، شهادت دهد. به عنوان مثال: فردی مطلع در دادگاه حاضر می‌شود و اطلاعاتی را به قاضی ارائه می‌دهد، طرفی که علیه او شهادت داده شده، ادعا می‌کند که این شاهد مسلمان نیست یا یکی از شرایط لازم برای شهادت شرعی را ندارد و در این صورت فردی که به نفع او شهادت داده شده، شهادت می‌دهد که این فرد مسلمان است.

پس جرح به معنی اعتراض به عدم وجود شرایط لازم برای شاهد و تعدیل به معنای شهادت بر وجود این دسته از شرایط است.

مدت تعیین شده برای تقدیم این لایحه

مهلت جرح گواه برای طرفین دعوا و در متن قانون پیش بینی شده است و فردی که ادعای جرح گواه را دارد، می‌تواند از دادگاه مهلت زمانی را تقاضا کند. مهلتی که دادگاه به او می‌دهد، حداکثر یک هفته است.

چه زمانی نمونه لایحه جرح شهود تنظیم می‌شود؟

زمانی که یکی از طرفین دادگاه به شهادت شهود اعتراض داشته باشد و بخواهد این اعتراض را به دادگاه اعلام کند، می‌تواند نمونه لایحه جرح شهود را تنظیم کرده و به دادگاه ارائه دهد. در نمونه لایحه جرح شاهد ، فرد شاکی اظهارات خود و دلایلی که به اعتقاد او علت جرح شهود است را بیان می‌کند. به عنوان مثال اگر فرد شاهد، مجنون ادواری است یا به عبارتی گاهی دچار جنون می‌شود و گاهی سالم است و در زمان وقوع موضوع شهادت، مجنون بوده و پس از آن جنون او برطرف شده است، این شهادت از او پذیرفته نمی‌شود، زیرا در زمان وقوع موضوع دعوا، فاقد قوه تفکر بوده است.

در این صورت طرف مدعی جرح شاهد، در لایحه جرح شهود ، اعتراض خود را به شهادت این فرد بیان می‌کند و تقاضای بررسی موارد و صدور حکم مناسب را در دادگاه مطرح می‌کند. همچنین با تقدیم لایحه دفاعیه در خصوص جرح شهود ، عدم تاثیر شهادت فرد شاهد را خواستار می‌شود.

کاربرد نمونه لایحه جرح شهود چیست؟

زمانی که خطر ضایع شدن حق فرد، به سبب وجود شهادت کاذب یا هر گونه خصومت شخصی وجود دارد، شخص معترض می‌تواند با تنظیم لایحه دفاعیه در خصوص جرح شهود ، ادعای خود را مطرح کند و قاضی نیز دلایل و مدارک او را مورد بررسی قرار می‌دهد.

وقتی یکی از طرفین دعوا، فقدان یکی از شرایط شهادت شرعی در شاهد طرف مقابل را تشخیص دهد، باید ادعای خود را در قالب نمونه لایحه جرح شهود تنظیم کند و از قاضی بخواهد که رسیدگی‌های لازم را انجام دهد.

مواد قانونی مرتبط با نمونه لایحه جرح شهود

در ادامه به چند ماده مرتبط با نمونه لایحه جرح شهود اشاره می‌کنیم و درباره آن‌ها توضیح می‌دهیم:

ماده 326 قانون آیین دادرسی کیفری و نمونه لایحه جرح شهود

با توجه به این ماده، در مواقعی که شاهدی در دادگاه علیه فردی شهادت ‌دهد، قانون برای آن فرد این حق را در نظر می‌گیرد که چنانچه سوالاتی از شاهد داشته باشد، از او بپرسد و در مقابل، شاهد نیز موظف خواهد بود که به طرف دعوایی که علیه او شهادت داده است، پاسخ دهد.

برای مثال شخصی که علیه او شهادت داده شده است، می‌تواند در جلسه دادرسی با پرسیدن سوالات متعدد و جزئی و با استفاده از تناقض‌های موجود در بیانات شاهد، جرح شاهد را ثابت کند.

ماده 234 قانون آیین دادرسی مدنی و نمونه لایحه جرح شهود

مطابق این ماده طرفین دعوا می‌توانند با ذکر علت، شاهدان طرف مقابل را جرح کنند و اگر بعد از صدور رای معلوم شود که رای صادره با توجه به شهادت شهود، صادر شده ولی شاهد فاقد شرایط شرعی بوده است و این فقدان از دادگاه مخفی مانده باشد، این مورد می‌تواند سبب نقض رای دادگاه شود اما اگر مواردی که موجب جرح شهود می‌شود، بعد از صدور رای واقع شوند، در اعتبار رای دادگاه اثری نخواهد داشت.

به عنوان مثال اگر فرد در زمان ادای شهادت عاقل بوده ولی بعد از آن به سبب حادثه یا جنون فاقد عقل و هوشیاری شود، این مورد از موارد نقض رای دادگاه نیست و شهادت او در آن زمان صحیح بوده است.

پیشنهاد ما

شما می‌توانید تنظیم لایحه جرح شهود خود را به ما بسپارید. برای ثبت درخواست تنظیم لایحه روی لینک قبل بزنید.

از طرف دیگر، تیم حقوقی رکلا، خدمات مشاوره حقوقی تلفنی را ارائه کرده است. روی لینک قبل بزنید و درخواست خود را ثبت کنید.