لایحه جهیزیه و کاربرد این لایحه برای دفاع استرداد جهیزیه + مشاوره حقوقی تلفنی با وکیل

لایحه جهیزیه زمانی تنظیم می‌شود که یک زن قصد دارد جهیزیه خود را از شوهرش پس بگیرد. در بسیاری از شهرهای کشور ما، مرسوم است که زن در حد توان و دارایی خانواده خود برای زندگی مشترک جهیزیه ببرد. البته در هیچ کجای قانون و فقه درباره این ‌موضوع صحبت نشده ‌است. یعنی زن هیچ تکلیفی برای تهیه وسایل و جهیزیه ندارد. اما عرف کشور ما باعث شده است که این‌ موضوع بر عهده‌ خانواده دختر گذاشته شود. به دلیل اینکه زن جهیزیه منزل را فراهم کرده‌ است، می‌توانیم بگوییم که جهیزیه در مالکیت او است. یعنی جزء اموال و دارایی زن حساب می‌شود. زن می‌تواند هر وقت که بخواهد با تنظیم و تقدیم لایحه جهیزیه به دادگاه این اموال را پس بگیرد.

وقتی زن این جهیزیه را با خود به خانه همسر می‌برد، به این معنی نیست که شوهر نیز مالک جهیزیه خواهد بود بلکه مالکیت مانند قبل در اختیار خانم قرار دارد. یعنی زن همچنان مالک است. معمولا زن و شوهر در طول زندگی مشترک در مورد مالکیت وسایل و استفاده از جهیزیه مشکلی ندارند. موضوع استرداد جهیزیه زمانی رخ می‌دهد که زندگی مشترک با مشکلاتی روبرو شود و اختلافات به وجود آید. در صورتی‌ که این اختلافات شدت بگیرد و طرفین قصد جدایی داشته باشند، زن لایحه جهیزیه را تنظیم می‌کند. لایحه جهیزیه قاضی را متقاعد می‌کند و به واسطه آن خانم می‌تواند جهیزیه خود را پس بگیرد.

تهیه و تنظیم لیست جهیزیه

تهیه لیست جهیزیه از گذشته‌های دور در بعضی مناطق کشورمان مرسوم بوده‌ است. عرف و رسوم اینگونه است که زمانی‌ که یک زن اثاث منزل را به ‌عنوان جهیزیه به خانه همسر می‌برد، یک لیست از تمام وسایلی که خریده است به‌ همراه مشخصات کامل آن وسایل، تهیه کند. لیست جهیزیه باید توسط زن و شوهر و شهود امضا شود. علاوه‌ بر امضاء، اثر انگشت شوهر در این لیست موجب افزایش اعتبار بیشتری می‌شود. لیست جهیزیه یک سند عادی است. این لیست به معنی مالکیت زن بر تمام اموالی خواهد بود که در آن ثبت شده‌ است.

تهیه لیست جهیزیه موجب می‌شود در صورت بروز اختلاف، زوجه بتواند با مراجعه به دادگاه و ارائه لیست جهیزیه به همراه لایحه جهیزیه تکلیف اموال خود را روشن کند. البته بعضی مواقع دیده می‌شود که در این لیست، علاوه‌ بر تمام وسایلی که زن تهیه کرده‌ است، آن دسته از وسایلی که مرد خریده است نیز نوشته ‌شود. در صورتی ‌که مرد بخواهد اموالی را که خریده از اموال همسرش جدا کند، باید فاکتور خرید آن‌ها را ارائه دهد. در صورتی که فاکتور موجود نباشد، با معرفی شاهد به دادگاه ادعای خود را ثابت می‌کند.

این مرد اگر نتواند فاکتور خرید یا شاهد ارائه دهد و نتواند ادعای خود را ثابت کند، دادگاه به تقسیم اموال حکم می‌دهد. زیرا مُسلَم است که مرد در طول سال‌های زندگی مشترک اموالی را برای خانه خریداری کرده‌ است. در این ‌صورت دادگاه معمولاً وسایلی که برای مردان استفاده می‌شود را به مرد و وسایل مخصوص استفاده زن مانند وسایل آشپزخانه را به زن می‌دهد. بقیه وسایل هم به تساوی بین آن‌ها تقسیم می‌شود.

لایحه دفاعیه استرداد جهیزیه

استرداد به معنی پس گرفتن است. استرداد جهیزیه به معنی آن است که زوجه جهیزیه خود را که برای زندگی مشترک با خود آورده است را پس بگیرد. در صورتی ‌که زن به هر دلیلی بخواهد جهیزیه‌ای را که با خود آورده است پس بگیرد، لایحه گرفتن جهیزیه را تنظیم و به دادگاه تقدیم می‌کند. مطابق قانون و فقه، زن مالک تمام اموالی است که به ‌عنوان جهیزیه به خانه همسرش آورده‌ است. بنابراین هر زمان که بخواهد و اراده کند می‌تواند مرد را در خصوص استفاده از این وسایل محروم کند و جهیزیه را پس بگیرد.

حق مرد نسبت به جهیزیه

وقتی زن و مرد زندگی مشترکی را آغاز می‌کنند، معمولاً تمام وسایلی که برای زندگی تهیه می‌کنند را به‌ صورت مشترک استفاده می‌کنند. البته این استفاده مشترک به معنی مالکیت مشترک نیست و هر کدام مالک وسایلی هستند که تهیه کرده‌اند. تا زمانی‌ که زندگی مشترک ادامه دارد این حق استفاده برای هر دو طرف برقرار خواهد بود. در صورتی ‌که زوجین از یکدیگر طلاق بگیرند، هر کدام می‌توانند اموالی را که خریداری کرده‌ اند، استرداد کنند. یعنی زن می‌تواند جهیزیه خود را پس بگیرد. مرد هم می‌تواند تمام وسایلی که در طول زندگی مشترک خریداری کرده است را پس بگیرد.

در قانون، حق مرد نسبت به جهیزیه‌ای که خانم تهیه کرده به «اباحه تصرف» معروف است. یعنی شوهر تا زمانی ‌که زندگی مشترک ادامه دارد، حق دارد از این وسایل استفاده کند. مرد پس ‌از جدایی هیچگونه حقی نسبت ‌به استفاده از منافع این وسایل ندارد.

نکات مهم قبل از تنظیم لایحه دفاعیه استرداد جهیزیه

نکته مهمی که لازم است به آن توجه کنیم این است که ید شوهر در مورد جهیزیه خانم ید امانی است. یعنی در حالتی ‌که هر کدام از وسایل جهیزیه خراب، ناقص یا گم شود، شوهر مسئولیتی ندارد. اما اگر خودش به ‌صورت عمدی موجب تخریب یا از بین رفتن هر کدام از این وسایل شود ضامن است و باید جبران خسارت کند.

مطابق قانون، شوهر به ‌هیچ ‌وجه ضامن جهیزیه نیست. زوج در صورت خرابی یا نقص یا تلف هر کدام از وسایل مسئولیتی ندارد.

فروش جهیزیه توسط شوهر

زمانی ‌که زندگی مشترک زن و شوهر دچار مشکل می‌شود و در آستانه جدایی قرار می‌گیرند، زن برای استرداد جهیزیه خود اقدام می‌کند. در این حالت ممکن است شوهر به دلیل انتقام‌جویی نیاز مالی و یا هر دلیل دیگری جهیزیه زن را بفروشد. به دلیل اینکه این اموال مطابق قانون نزد شوهر امانت نبوده و فقط حق استفاده و انتفاع از آن‌ها را داشته ‌است، این مورد خیانت در امانت محسوب نمی‌شود.

زن می‌تواند از دو راه، مثل یا قیمت یا عین آن اموال را از مرد مطالبه کند. راه اول، اقدام از طریق دادسرای محل فروش جهیزیه است که در اینجا می‌تواند شکایت کیفری خود را تحت عنوان فروش مال غیر مطرح کند. راه دوم این است که می‌تواند از طریق حقوقی، دادخواست استرداد جهیزیه را پیگیری کند. در این حالت زن با تنظیم لایحه دفاعیه استرداد جهیزیه می‌تواند از دادگاه تقاضای استرداد جهیزیه داشته باشد.

نکته دوم این است که زن برای حفظ جهیزیه می‌تواند تامین خواسته، درخواست دستور موقت، درخواست تأمین دلیل و یا شکایت کیفری از همسر را داشته باشد.

نکته سوم این است که در مواقعی که زن به دادگاه مراجعه کرده و لایحه گرفتن جهیزیه را به دادگاه تقدیم کرده است، ولی برای اثبات ادعای خود برای مالکیت جهیزیه، هیچ دلیل و مدرکی ندارد در این شرایط می‌تواند از اقرار شوهر یا شهادت شهود استفاده کند. به این معنا که مرد خودش اقرار کند زن با خود وسایلی را به ‌عنوان جهیزیه آورده ‌است. در غیر این صورت زن با معرفی شهودی که در زمان تهیه جهیزیه حاضر بوده‌اند ادعای خود را اثبات می‌کند. چنانچه هیچ کدام از این دلایل موجود نباشد و زن نتواند ادعای خود را اثبات کند، دادگاه به تساوی و انصاف، وسایل را بین زن و مرد تقسیم می‌کند.

نحوه‌ی نوشتن لایحه جهیزیه

خانمی که قصد دارد از طریق قانونی جهیزیه خود را پس بگیرد، با تنظیم لایحه برای جهیزیه برای این کار اقدام می‌کند. زوجه باید در لایحه مشخصات کامل خود و همسرش، آدرس محل زندگی و لیست تمام جهیزیه ای را که با خود به منزل همسر برده است بنویسد. زن باید برای این ادعای خود مدرک معتبر داشته باشد. صرف نوشتن نام وسایل موجب نمی‌شود که دادگاه حکم استرداد جهیزیه را صادر کند. این زن باید برای مالکیت خود دلایل و مدارک محکمه‌ پسند داشته باشد. دادگاه پس ‌از بررسی محتوای لایحه برای جهیزیه و با توجه به دلایل و مدارک ارائه شده، حکم مناسب را صادر می‌کند.

مواد قانونی مرتبط با لایحه دفاعیه جهیزیه

در ادامه، ماده‌های قانونی مرتبط با این لایحه را بررسی خواهیم کرد:

ماده1118 قانون مدنی و لایحه جهیزیه

مطابق این ماده زن اختیار دارد در اموال خود هرگونه تصرفی که می‌خواهد بکند. این ماده به معنی آن است که زن نسبت به اموال خود استقلال مالی دارد. بنابراین به دلیل اینکه جهیزیه جزء دارائی زن محسوب می‌شود، می‌تواند هر تصرفی بخواهد در آن داشته باشد.

ماده 1107 قانون مدنی و لایحه جهیزیه

با توجه به این ماده، نفقه زن، یعنی همه نیازهای متعارف و متناسب زن برای زندگی، به عهده مرد است. از جمله مواردی که طبق این ماده بر عهده مرد گذاشته شده، تهیه اثاث منزل است.

بنابراین مطابق متن صریح این ماده تهیه جهیزیه به ‌عهده مرد است و زن هیچ تکلیفی برای تهیه جهیزیه ندارد.

نظریه مشورتی شماره 7/92/479 مورخ 1392/3/13

در این نظریه مشورتی اینطور بیان ‌شده است که با توجه به قانون حمایت خانواده، دعاوی استرداد جهیزیه و نفقه، موضوع اختصاصی دادگاه خانواده محسوب می‌شوند. در واقع شورای حل اختلاف، صلاحیت رسیدگی به این دعاوی را ندارد. بنابراین، حتی اگر این دعاوی از جهت مالی در محدوده‌ی حد نصاب شورای حل اختلاف باشند نیز، این مرجع حق رسیدگی نخواهد داشت. با تصویب قانون حمایت خانواده، این ‌مورد فقط در صلاحیت دادگاه خانواده است. اگر زن و شوهر با صلح و سازش، دعوایی که در دادگاه مطرح ‌شده است را حل کنند، باید نتیجه را جهت صدور گزارش اصلاحی به دادگاه خانواده بفرستند.

مشاوره حقوقی تلفنی با وکیل و تنظیم لایحه

برای دریافت مشاوره حقوقی تلفنی از وکیل حوزه جهیزیه روی لینک قبل بزنید. شما همچنین می‌توانید درخواست تنظیم لایحه خود را ثبت کنید. وکیل این بخش در اسرع وقت درخواست شما را بررسی خواهد کرد و با شما تماس می‌گیریم.