لایحه خیار عیب یا لایحه دفاعیه خیار عیب را بهتر بشناسید + مشاوره حقوقی تلفنی
خیار به معنی اختیار فسخ و برهم زدن یک قرارداد لازم است. قرارداد لازم قراردادی است که نمی‌توان آن را برهم زد، مگر اینکه قانون این مجوز را به دو طرف داده باشد. قانونگذار در قانون مدنی این خیارات را بیان کرده، تا در صورت وجود شرایط مورد نیاز هر قرارداد طرفین بتوانند آن را فسخ کنند. لایحه خیار عیب از انواع لایحه دادگاه است.
همه ما در زندگی پس از خرید کالا یا وسیله ای متوجه عیب و نقص آن شده‌ایم و تلاش کرده‌ایم تا بتوانیم کالای معیوب را پس بدهیم و مبلغی که در ازای آن پرداخته کرده‌ایم را پس بگیریم. جالب است بدانیم در قانون و فقه ما این حق برای خریدار پیش‌بینی شده‌است. خریدار می‌تواند در صورت خرید کالای معیوب آن را مرجوع کند و مبلغی را که بابت آن پرداخته است، پس بگیرد. به حق پس دادن کالای معیوب خیار عیب گفته می‌شود.
خیار عیب یعنی وقتی کالا معیوب باشد، خریدار اختیار دارد معامله را فسخ کند و یا اینکه آن را قبول کند و ارش بگیرد. در واقع خیار به معنی یک حق و اختیار است و فرد می‌تواند از آن استفاده نکند و معامله ثابت بماند و یا می‌تواند معامله و قرارداد را فسخ کند و پول خود را پس بگیرد.
فسخ قرارداد یا دریافت ارش در خصوص لایحه خیار عیب
معمولاً دو طرف معامله وقتی با هم قراردادی را امضا می‌کنند، فرض را بر صحت مال مورد معامله قرار می‌دهند و با تصور اینکه آن مال سالم و بدون عیب و نقص است، قرارداد را امضا می‌کنند. چنانچه کالا یا مال مورد معامله معیوب باشد، به خریدار ضرر وارد می‌شود که برای جلوگیری از ورود ضرر به خریدار خیار عیب در قانون پیش‌بینی شده است، تا با استفاده از آن خریدار بتواند معامله را فسخ کند و مبلغی که به فروشنده پرداخته است را از او پس بگیرد. البته خریدار این حق را هم دارد که عقد را فسخ نکند و کالای معیوب را نزد خود نگه دارد و تفاوت قیمت را از فروشنده بگیرد. به این تفاوت قیمت ارش گفته می‌شود.
در مواقعی که طرف مقابل خیار عیب را رد کند و راضی به فسخ قرارداد نشود، خریدار می‌تواند لایحه خیار عیب را به دادگاه تقدیم کند تا دادگاه فروشنده را ملزم کند که قرارداد را فسخ کند و مبلغ معامله را پس دهد.
منظور از عیب در لایحه خیار عیب چه نوع عیبی است؟
پاسخ این است که مطابق قانون، عرف مربوط به محدوده مکان و زمان تعیین کننده عیب است.
ممکن است یک ایرادی در منطقه‌ای عیب باشد و در منطقه دیگر عیب محسوب نشود. اما به طور کلی می‌توان گفت، عیب حالتی برخلاف سلامت مال مورد معامله است. بدین صورت که فرد اگر از آن عیب آگاه بود، معامله را امضا نمی‌کرد.
ویژگی دیگر عیب این است که باید ظاهر نباشد، یعنی این عیب که سبب ایجاد خیار عیب برای خریدار شده، باید در زمان تشکیل قرارداد از دید او پنهان مانده باشد. پنهان و مخفی بودن عیب به معنی این نیست که عیب ظاهری نباشد، بلکه به معنی آن است که خریدار از آن بی اطلاع باشد. بی اطلاعی خریدار می‌تواند به سبب کم دقتی او در مشاهده مال مورد معامله باشد.
گاهی ممکن است خریدار عیب مال مورد معالمه را بداند و با علم به این عیب قرارداد را امضا کند. در این حالت از معامله، از حق خیار عیب بهره مند نخواهد بود. تصور کنید که فردی یک اتومبیل را خریداری می‌کند و این اتومبیل در زمان معامله معیوب است. خریدار با علم به این عیب کالا را می‌خرد. در این صورت خریدار نمی‌تواند بعد از معامله خیار عیب را مطرح کند، زیرا در زمان معامله از وجود این عیب باخبر بوده است.
مورد دیگری که در مورد عیب وجود دارد این است که عیب باید در حین عقد وجود داشته باشد تا براساس آن خیار عیب برای طرفین قرارداد ایجاد شود. یعنی اگر فرد خانه‌ای خریده باشد و خانه در زمان عقد سالم و بی‌نقص باشد، حادثه‌ای مانند تخریب به علت بروز زلزله نمی‌تواند خیار عیب را مطرح کند. زیرا که در زمان تنظیم قرارداد، خانه مشکلی نداشته است.
شرایط دریافت ارش جهت اشاره در لایحه خیار عیب
گاهی ممکن است خریدار به موجب خیار عیب حق برهم زدن معامله را نداشته باشد. در این شرایط برای او حق ارش در نظر گرفته می‌شود. این شرایط سه حالت دارد که به شرح زیر است:
اولین مورد آن است که مشتری مال مورد معامله را به دیگری منتقل کند، یا اینکه مال نزد خودش از بین برود. در این حالت فرد نمی‌تواند معامله را برهم بزند، بلکه فقط می‌تواند ارش بگیرد. یعنی مابه التفاوت قیمت خانه سالم از خانه معیوب را از فروشنده دریافت کند.
گاهی ممکن است خریدار به موجب خیار عیب حق برهم زدن معامله را نداشته باشد. در این شرایط برای او حق ارش در نظر گرفته می‌شود. این شرایط سه حالت دارد که به شرح زیر است:
اولین مورد آن است که مشتری مال مورد معامله را به دیگری منتقل کند، یا اینکه مال نزد خودش از بین برود. در این حالت فرد نمی‌تواند معامله را برهم بزند، بلکه فقط می‌تواند ارش بگیرد. یعنی مابه التفاوت قیمت خانه سالم از خانه معیوب را از فروشنده دریافت کند.
مورد دوم جایی است که در مال مورد معامله تغییری به وجود آید که نسبت به حالت اولیه متفاوت است. مثلا مشتری مقدار زیادی چرم را خریداری کرده و از آن‌ها در کارگاه خود استفاده می‌کند و تعدادی کیف و کفش تولید می‌کند، اما متوجه می‌شود که قسمت زیادی از چرم تهیه شده معیوب بوده است. خریدار در این حالت نمی‌تواند قرارداد را فسخ کند، زیرا در حالت اولیه کالای خریداری شده تفاوت ایجاد کرده است. در این شرایط خریدار فقط می‌تواند تفاوت قیمت چرم مرغوب و نامرغوب را از فروشنده دریافت کند.
حالت سوم زمانی است که مشتری مال مورد معامله را از فروشنده بگیرد و عیب دیگری در آن ظاهر شود، در این حالت هم نمی‌توانند از خیار عیب استفاده کنند.
مواد قانونی مرتبط با لایحه خیار عیب
- ماده 425 قانون مدنی و لایحه خیار عیب : مطابق این ماده، عیب بر حسب عرف و عادت تشخیص داده می شود و با توجه به زمان و مکان مختلف، متفاوت است. برای مثال ممکن است در یک منطقه وقتی محصولی مانند برنج خریداری می‌شود، وجود برنج‌های شکسته عیب محسوب شود و دلیلی برای ایجاد خیار عیب برای طرف مقابل باشد ولی در منطقه‌ای دیگر این مورد به موجب عرف عیب نباشد و حقی برای مشتری به وجود نیاید.
- ماده 422 قانون مدنی و لایحه خیار عیب : با توجه به این ماده در صورتی که پس از معامله معلوم شود که مبیع (مال مورد معامله) معیوب بوده است، مشتری این اختیار را دارد که معامله را فسخ کند یا اینکه آن مبیع معیوب را همراه ارش قبول کند. مثلاً وقتی یک ماشین فروخته شده باشد و بعد از معامله معلوم شود که عیبی داشته و آن عیب مخفی مانده است، خریدار می‌تواند معامله را فسخ کند و یا می‌تواند ماشین را با ارش (تفاوت قیمت جنس سالم و معیوب) آن از فروشنده بپذیرد.
تنظیم لایحه و مشاوره حقوقی تلفنی
شما می‌توانید از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی برخوردار شوید و در مورد امکان یا عدم امکان و سایر جزئیات این اختیار قانونی مربوط به قرارداد خود مطلع شوید. شما همچنین می‌توانید درخواست تنظیم لایحه خود را با زدن بر روی لینک قبل ثبت کنید.