لایحه دفاعیه خیار غبن یا لایحه غبن فاحش را بشناسید + مشاوره حقوقی تلفنی

احتمالا بسیار پیش آمده است که درباره فریب خوردن در معامله شنیده باشید یا ممکن است که برای خودتان اتفاق افتاده باشد که به دلیل فریب کاری طرف مقابل، خسارت زیادی را متحمل شده باشید. برای مثال ممکن است یک اتومبیل خریداری کنید و پس از انجام شدن معامله متوجه شوید که ارزش اتومبیل بسیار کمتر از قیمتی بوده است که شما پرداخت کرده‌اید. در این زمان است که خیار غبن می‌تواند به شما کمک کند. لایحه دفاعیه خیار غبن یکی از انواع لایحه دادگاه است.

در این مقاله توضیح می‌دهیم که چگونه می‌توان از خیار غبن استفاده کرد تا در صورت بروز مشکلاتی مانند فریب خوردگی در معاملات، بتوانیم از حقوق خود دفاع کنیم. مقاله را با بررسی معنا و مفهوم خیار غبن و شرایط آن آغاز می‌کنیم.

خیار غبن چیست؟

خیارات از موضوعات مهم و اساسی در فقه و حقوق است. خیارات نقش تعیین کننده‌ای در معاملات دارند. خیار به معنی اختیار، سلطه و تسلط است. حق خیار به معنی اختیار فسخ معامله در نظر گرفته می‌شود. خیار به معنی آن نیست که فرد ملزم به استفاده از آن باشد، بلکه اختیاری است که به طرفین قرارداد داده می‌شود تا بتوانند، عقد را فسخ یا اثبات کنند. با توجه به این موارد می‌توان گفت خیار حقی است برای دو طرف قرارداد در نظر گرفته می‌شود و هر دو طرف در شرایط لازم می‌توانند از آن بهره ببرند.

یکی از مهمترین خیارات حقوقی خیار غبن است. خیار غبن به این معنی است که اگر فردی در یک معامله کالایی را بیشتر از قیمت واقعی آن بخرد یا کمتر از قیمت اصلی آن بفروشد، حق دارد معامله را فسخ کند.

غبن به معنی نقص و زیان چیزی است. گاهی غبن را به فریب و نیرنگ هم معنا می‌کنند. عدم تعادل میان ارزش مبیع «مورد معامله برای خرید و فروش» و ثمن «قیمت در نظر گرفته شده برای مبیع» موجب به وجود آمدن خیار غبن برای شخص می‌شود. این شخص می‌تواند با مراجه به دادگاه و ارائه لایحه دفاعیه خیار غبن حق خود را از طرف مقابل دریافت کند.

خیار غبن چه زمانی استفاده می‌شود؟

در جایی که فروشنده مال خود را به بهایی کمتر از ارزش واقعی آن بفروشد و از قیمت واقعی آن باخبر نباشد، این مساله برای او خیار غبن به وجود می‌آورد. در مقابل زمانی که مشتری مال مورد معامله را به قیمتی بسیار بیشتر از ارزش واقعی آن بخرد، می‌تواند از خیار غبن استفاده کند. برای مثال زمانی که فروشنده خودرو خود را که ارزش صد میلیون دارد به یک مشتری به قیمت دویست میلیون ‌بفروشد، مشتری خیار غبن دارد. در این مثال فرض بر این است که مشتری در زمان معامله از قیمت واقعی خودرو باخبر نبوده است و همین مساله موجب می‌‌شود که بتواند از لایحه دفاعیه خیار غبن استفاده کند.

مساله‌ای که در مورد خیار غبن باید به آن توجه شود این است که غبن فاحش عرفاً قابل مسامحه نباشد، یعنی اینکه اختلاف قیمت در حدی باشد که نتوان از آن چشم ‌پوشی کرد. برای مثال اگر فرد جنسی را که صد هزار تومان ارزش دارد، به قیمت صد و بیست هزار تومان بخرد، این اختلاف قیمت در عرف قابل چشم‌پوشی است و نمی‌توان برای آن لایحه دفاعیه خیار غبن ارائه داد، زیرا اختلاف ناچیز است.

تفاوت غبن با فریب

گاهی ممکن است در یک معامله غبن و ضرر و زیان وجود داشته باشد، ولی فریب وجود نداشته باشد. برای مثال ممکن است شخصی ارزش واقعی کالای خود را نداند و کالایی را که 5 میلیون تومان ارزش دارد، به قیمت 10 میلیون تومان بفروشد. در این صورت در این معامله غبن پیش آمده است ولی به معنای فریب نیست، زیرا که فروشنده از مبلغ حقیقی کالا با خبر نبوده است.

در مقابل گاهی ممکن است در یک معامله فریب وجود داشته باشد، ولی غبن نباشد. برای مثال وقتی فردی یک موتور سیکلت دارد و گمان می‌کند، که قیمت آن یک میلیون تومان است و به جهت فریب دیگری آن را به دو میلیون می‌فروشد و مدتی بعد متوجه می‌شود که ارزش واقعی موتور سیکلت دو میلیون تومان بوده است، در این صورت معامله انجام شده فریب بوده ولی غبن ایجاد نشده است. در عقد بیع دو طرف معامله انتظار دارند، عوضی را که از طرف مقابل می‌گیرند به میزان ارزش معوض باشد، یعنی فروشنده جنس خود را با توجه به قیمت واقعی به خریدار واگذار کند و خریدار هم درصورتی که قیمت واقعی جنس را می داند، فروشنده را فریب ندهد.

سه شرط برای تحقق این خیار جهت اشاره در لایحه دفاعیه خیار غبن

1. شرط اول این است که قرارداد، معوض باشد. در عقود مجانی، خیار غبن وجود ندارد. در عقد معوض یک طرف مال یا کالایی را در اختیار شخص دیگر قرار می‌دهد و از طرف مقابل مبلغ مشخصی را دریافت می‌کند. مانند قرارداد فروش کالا و یا قرارداد اجاره که فرد در مقابل مال یا کالا، منفعتی دریافت می‌کند. زمانی که فردی مال خود را به دیگری هبه (بخشیدن) کرده باشد، خیار غبن به وجود نمی‌آید. در این معامله عقد معوض نیست و مبلغی منتقل نمی‌شود در صورتی که قرارداد هبه یک عقد مجانی است.
2. شرط دوم این است که اختلاف قیمت فاحش میان مبیع و ثمن در زمان معامله وجود داشته باشد. یعنی اینکه اگر بعد از معامله اختلاف قیمت به وجود آید، طرفین خیار غبن ندارند. مانند این‌که خریدار محصول گندم خود را به فروشنده بفروشد و بعد از یک ماه قیمت گندم به طور قابل ‌توجهی بالا رود. در این صورت خریدار خیار غبن ندارد، زیرا در زمان عقد قیمت عوض و معوض متعادل بوده است.
3. شرط آخر برای تحقق خیار غبن آن است که فردی که در یک معامله مغبون شده است، در زمان معامله بی‌اطلاع باشد. گاهی فرد به جهت اضطرار مجبور می‌شود که خانه خود را به قیمت بسیار پایین بفروشد و خودش اطلاع دارد که قیمت ملک بیشتر است ولی به جهت نیاز فوری به پول، خانه خود را می‌فروشد. در مواقعی هم که فرد به علت نیاز ضروری به یک وسیله حاضر می‌شود آن را به قیمت بالاتر از قیمت اصلی آن خریداری کند، چون در حین معامله نسبت به این تفاوت قیمت آگاهی داشته، بعداً نمی‌تواند از خیار غبن استفاده کند، زیرا خیار غبن برای افرادی است که در اثر بی‌اطلاعی مغبون شده‌اند.

نکاتی در مورد لایحه دفاعیه خیار غبن

چنانکه گفتیم خیار غبن به معنی اختلاف بین ارزش مال مورد معامله و بهای دریافتی آن است که به موجب آن یکی از طرفین قرارداد ضرر دیده باشد. خیار غبن می‌تواند برای هر دو طرف معامله به وجود آید. در یک معامله هم برای خریدار و هم برای فروشنده مطابق قانون خیار غبن در نظر گرفته شده است. دو طرف می‌توانند خیار را از خود ساقط کنند. یعنی در قرارداد ذکر کنند که خیارات ساقط شده است. اگر دو طرف در قرارداد ذکر کنند که خیارات را ساقط کردند، در صورتی که بعد از معامله متوجه شوند که مغبون شده‌اند و اختلاف بهای دریافتی و مال موضوع معامله با هم برابر نیست نمی‌توانند از خیار غبن استفاده کنند، زیرا در حین قرارداد این حق را ساقط کرده‌اند.

زمانی که فرد متوجه ضرر در معامله می‌شود باید بلافاصله از خیار غبن خود استفاده کند. در صورتی که بین اطلاع از ضرر و استفاده از خیار فاصله زیادی به وجود آید، دیگر نمی‌تواند از آن حق بهره‌مند شود، زیرا اختلاف زمانی زیادی بین اطلاع و استفاده از آن حق به وجود آمده‌ است.

کاربرد لایحه دفاعیه خیار غبن و نمونه لایحه غبن فاحش

فردی که در یک قرارداد متحمل ضرر شده و یا فریب خورده است، با تنظیم لایحه دفاعیه خیار غبن مسائل مربوط به خیار غبن را شرح می‌دهد و درخواست مطالبه ضرر و زیان خود و همچنین فسخ قرارداد را ضمن نمونه لایحه غبن فاحش به دادگاه تقدیم می‌کند. قانون‌گذار این حق را برای همه افراد در نظر گرفته است، که چنانچه در یک قرارداد ضرری دیدند بتوانند از حق خیار استفاده کنند. حال اگر طرف مقابل به این حق اهمیت ندهد، طرفی که مغبون شده و ضرر دیده با تنظیم نمونه لایحه غبن فاحش از دادگاه تقاضا می‌کند، که این حق را برای او اجرا کند و قراردادی که براساس فریب و اختلاف قیمت فاحش بوده را فسخ کند.

چه زمانی لایحه دفاعیه خیار غبن تنظیم می‌شود؟

زمانی که یکی از طرفین قرارداد پس از انجام معامله از غبن آگاه می‌شود، برای حق فسخ خود و خیار غبن اقدام می‌کند اما طرف مقابل، این ادعای او را قبول نمی‌کند. این شخص با مراجعه به دادگاه و تنظیم نمونه لایحه غبن فاحش تلاش می‌کند تا حق از بین رفته خود را از طریق قانون پس بگیرد و معامله را برهم بزند.

نکته قابل ‌توجه در مورد نمونه لایحه غبن فاحش این است که حتی اگر فرد قبول کند که ضرر وارده به طرف مقابل را جبران کند؛ در این ‌صورت باز هم خیار غبن برای او وجود دارد و می‌تواند این جبران ضرر را از طرف مقابل نپذیرد.

در شرایطی که طرف مغبون در معامله نتواند طرف دیگر را راضی کند که معامله را بهم بزنند، با نوشتن نمونه لایحه غبن فاحش و شرح اتفاقات و فریب و همچنین بیان اختلاف قیمت زمان قرارداد، از دادگاه تقاضا می‌کند که مطابق قانون، این قرارداد را بر هم بزند.

چند قاعده فقهی مرتبط با لایحه دفاعیه خیار غبن

1. قاعده فقهی اکل مال بالباطل

این قاعده فقهی برگرفته از آیه قرآن است که می‌فرماید: «ای کسانی که ایمان آوردید اموال یکدیگر را به ناحق نخورید مگر اینکه براساس تجارتی رضایت آمیز باشد.»

2. قاعده فقهی لاضرر و لا ضرار فی الاسلام و خیار غبن

این قاعده یعنی در اسلام حکم ضرری وضع نشده است. در اسلام کسی نباید به شخص دیگر ضرر بزند یا به هر شیوه‌ای به او ضرر برساند. خیار غبن دقیقا ناقض این قاعده فقهی است و فردی که دیگری را فریب داده باید بداند که حق ضرر زدن به دیگری را ندارد و اگر ضرری وارد کرده است، باید جبران کند.

تنظیم لایحه و مشاوره حقوقی تلفنی

برای استفاده از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی روی لینک قبل بزنید. شما همچنین می‌توانید درخواست تنظیم لایحه خود را ثبت کنید تا در اسرع وقت با شما تماس بگیریم و راهنمایی کافی ارائه شود.